Εφτασε η στιγμή ν' ανοίξει και στη χώρα μας η συζήτηση για τις «περιστρεφόμενες θύρες»: συνοπτικά, τον διορισμό στη δημόσια διοίκηση προσώπων φίλα προσκείμενων σε επιχειρηματικά συμφέροντα και, αντιστρόφως, τη «μεταγραφή» κρατικών αξιωματούχων σε κερδοσκοπικά λόμπι. Κρατικά στελέχη που έχουν μελετήσει σε βάθος το συγκεκριμένο φαινόμενο διαπιστώνουν ότι πρόκειται για ένα από τα Αγια Δισκοπότηρα του νεοφιλελευθερισμού.
Ας δούμε το πιο κραυγαλέο παράδειγμα διεθνώς: η πρόσληψη του πρώην προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζ.-Μ. Μπαρόζο, στην Goldman Sachs, επενδυτική τράπεζα υπεύθυνη για την παγκόσμια οικονομική κρίση, με το πελατολόγιό της, εκτός από καπιταλιστικούς κολοσσούς, να περιλαμβάνει και κυβερνήσεις.
Σημειώνεται ότι ο κ. Μπαρόζο, μετά την αποχώρησή του από τις Βρυξέλλες, έχει αποκτήσει άλλα... 22 πόστα σε ινστιτούτα, ιδρύματα και πανεπιστήμια.
Σε κατώτερη κλίμακα, μπορούμε να κατατάξουμε περιπτώσεις πολυεθνικών να ζητούν προς πρόσληψη στελέχη του Δημοσίου που έχουν θητεύσει σε υψηλές θέσεις στην ιεραρχία υπουργείων.
Ουσιαστικά, οι κρατικοί λειτουργοί προσκαλούνται να... πουλήσουν τη γνώση και την εμπειρία τους από το Δημόσιο, αποκτώντας μια καλά αμειβόμενη θέση στον ιδιωτικό τομέα.
Σε διεθνές επίπεδο, αυτή τη στιγμή, ενισχύεται η απαίτηση για ένα πιο «σφιχτό» πλαίσιο που να αντιμετωπίζει το συγκεκριμένο φαινόμενο.
Το τοπίο δεν έχει ρυθμιστεί πλήρως, παρά τα αποδεδειγμένα προβλήματα που προκαλούνται κυρίως με: α) την ενίσχυση των επιχειρηματικών συμφερόντων που βρίσκουν έδαφος στη δημόσια διοίκηση, β) τη διοχέτευση πληροφοριών δημόσιου συμφέροντος στα λόμπι και την αθέμιτη χρήση τους.
Στην Ελλάδα, η πόρτα για την κάλυψη υψηλών θέσεων στην ιεραρχία του Δημοσίου από στελέχη του ιδιωτικού τομέα άνοιξε με τη σύσταση του Μητρώου Επιτελικών Στελεχών.
Το Μητρώο αποτελεί μια κυβερνητική πρωτοβουλία, που υπακούει, όμως, σε μνημονιακή απαίτηση. Μέσω αυτού, θα στελεχώνονται θέσεις διοικητικών, ειδικών και τομεακών γραμματέων, καθώς και διοικήσεις Δημόσιων Οργανισμών.
Τα πρόσωπα που θα επιλέγονται προβλέπεται να έχουν τετραετείς θητείες, όχι όμως μεγαλύτερες των οκτώ ετών.
Δικαίωμα να διεκδικήσουν τις παραπάνω θέσεις με το νέο σύστημα καριέρας στο Δημόσιο έχουν προσοντούχοι δημόσιοι υπάλληλοι (έχουν υπολογιστεί στους 45.000 όσοι δυνητικά πληρούν τα απαιτούμενα κριτήρια), αλλά και υποψήφιοι από τον ιδιωτικό τομέα.
Με στόχο να αποτρέψει το φαινόμενο των περιστρεφόμενων θυρών στην ελληνική διοίκηση, η κυβέρνηση προωθεί συγκεκριμένες ασφαλιστικές δικλίδες, βασιζόμενες σε διεθνή πρότυπα.
Οι υποχωρήσεις όμως στις οποίες έχει προβεί προηγουμένως, δεν επιτρέπουν εφησυχασμό για το μέλλον.
Οι ελληνικές επιλογές
Με το νομοσχέδιο για την κινητικότητα των δημοσίων υπαλλήλων εισάγονται μέτρα πρόληψης περιπτώσεων σύγκρουσης συμφερόντων μεταξύ δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και συγκεκριμένα περιορισμοί και ασυμβίβαστα στην ανάληψη καθηκόντων επιτελικών θέσεων του Δημοσίου από υποψηφίους που προέρχονται από την ιδιωτική αγορά εργασίας.
Συγκεκριμένα:
- Εισάγονται ασυμβίβαστα σχετικά με τη δραστηριότητα των προσώπων αυτών και των στενών συγγενών τους στον ιδιωτικό τομέα. Τα πρόσωπα που εν τέλει θα διοριστούν στις υψηλά ιστάμενες θέσεις απαγορεύεται κατά τη διάρκεια της θητείας τους να ασκούν οποιουδήποτε είδους όμοια ή παρεμφερή (με τον φορέα για τον οποίο επιλέγονται) επαγγελματική δραστηριότητα.
Αποκλείονται από τον διορισμό υποψήφιοι που, πέραν των ιδίων, οι σύζυγοι, οι συμβιούντες (κατά την έννοια των διατάξεων που αφορούν το σύμφωνο συμβίωσης) ή τα τέκνα τους συμμετέχουν με οποιονδήποτε τρόπο στο κεφάλαιο ή στη διοίκηση εταιρείας με έδρα την Ελλάδα ή το εξωτερικό, που έχει παρεμφερή δραστηριότητα με τον φορέα και τη θέση που διεκδικούν.
Κατά την υποβολή της υποψηφιότητάς τους, απαιτείται και η προσκόμιση των αποδεικτικών παραίτησης ή διακοπής σχέσης με την εταιρεία ή το νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου.
- Υποχρεώνονται οι διοριζόμενοι να δηλώνουν κώλυμα και να απέχουν από τη διαχείριση υποθέσεων, εφόσον συντρέχει περίπτωση σύγκρουσης συμφερόντων.
Τέτοια περίπτωση, σύμφωνα με το νομοσχέδιο, συνιστά κάθε ιδιωτικό συμφέρον με όφελος τόσο για το στέλεχος όσο και για συγγενείς του έως και σε τέταρτο βαθμό.
- Υποχρεώνονται οι διοριζόμενοι, μετά τη λήξη της θητείας τους, να απέχουν για δύο έτη από κάθε ιδιωτική δραστηριότητα που σχετίζεται με τα καθήκοντα που άσκησαν.
- Προβλέπεται οι διοριζόμενοι, οι σύζυγοι ή συμβιούντες και τα τέκνα τους να υποβάλλουν για τρία έτη, από τη λήξη της θητείας του στελέχους, δήλωση οικονομικών συμφερόντων, που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες, τη συμμετοχή τους στη διοίκηση εταιρειών, άλλων νομικών προσώπων, ακόμα και ΜΚΟ, καθώς και οποιαδήποτε άλλη αμειβόμενη δραστηριότητα.
Ειδικά για τους διοριζόμενους, προβλέπεται επιπλέον η υποβολή ειδικής υπεύθυνης δήλωσης αποχής από την άσκηση δραστηριοτήτων που σχετίζεται με τα καθήκοντα που άσκησαν στην αρμόδια μονάδα της Αρχής Καταπολέμησης της Νομιμοποίησης Εσόδων από Εγκληματικές Δραστηριότητες και Ελέγχου Δηλώσεων Περιουσιακής Κατάστασης.
Οι υποχωρήσεις
Αρχική πρόθεση του αρμόδιου για τη Διοικητική Ανασυγκρότηση υπουργείου ήταν οι νευραλγικές θέσεις του Δημοσίου να στελεχωθούν αποκλειστικά από στελέχη του Δημοσίου και μόνον εφόσον δεν βρίσκονταν κατάλληλοι υποψήφιοι να δινόταν η δυνατότητα επιλογής υποψηφίων από τον ιδιωτικό τομέα.
Το «άνοιγμα» προς τους μάνατζερ της ιδιωτικής αγοράς εργασίας ζητήθηκε αρχικά από τους δανειστές, μόλις μία εβδομάδα μετά την κατάθεση του τότε νομοσχεδίου για το Μητρώο Επιτελικών Στελεχών (Δεκέμβρης 2015) σε δημόσια διαβούλευση, με την επιχειρηματολογία τους να υιοθετείται άμεσα (και να αναπαράγεται σχεδόν με τη μέθοδο του... copy paste) από την αξιωματική αντιπολίτευση και τον ΣΕΒ.
«Θα χρειαζόταν μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση, όπου οι άνθρωποι από τον ιδιωτικό τομέα με τα απαιτούμενα προσόντα μπορούν να συμμετέχουν εξ αρχής», ήταν μια από τις απόψεις που διατύπωσαν εγγράφως στην κυβέρνηση οι δανειστές και από ό,τι φαίνεται έγινε δεκτή.
Το νομοσχέδιο για το Μητρώο Στελεχών του Δημοσίου ναι μεν πέρασε από τη Βουλή με την αρχική του διατύπωση, ωστόσο τροποποιήθηκε με διάταξη στο πολυνομοσχέδιο με τα προαπαιτούμενα του Μαΐου, δίνοντας τη δυνατότητα μέχρι σε έναν από τους τρεις επικρατέστερους υποψηφίους να προέρχεται από την ιδιωτική αγορά εργασίας.
Μία ακόμα υποχώρηση αφορά την περίοδο αποχής των διοριζόμενων, μετά την αποχώρηση από τα καθήκοντά τους, η οποία κατέληξε στα δύο έτη, παρά την προηγούμενη πρόβλεψη για τρία έτη, στο αρχικό νομοσχέδιο για την κινητικότητα.
Να σημειωθεί ότι από τον περασμένο Δεκέμβρη δεν ήταν λίγοι όσοι εξέφραζαν ότι το πρώτο «άνοιγμα» στους ιδιώτες δύναται να εξελιχθεί στο μέλλον σε «κερκόπορτα».
Ενα ακόμη... ταμπού στο Δημόσιο έχει σπάσει.
Οι διεθνείς προτάσεις
Οπως και να έχει, ο τρόπος που η ελληνική κυβέρνηση επιχειρεί να αποτρέψει την εμφάνιση χαρακτηριστικών «περιστρεφόμενων θυρών» μοιάζει να είναι από τους πιο αυστηρούς.
Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, είναι ελάχιστα τα κράτη-μέλη του που έχουν θεσπίσει κανόνες. «Σε έντονη αντίθεση με τους κανονισμούς για την απασχόληση μετά το δημόσιο αξίωμα, υπάρχουν λιγότεροι περιορισμοί όσον αφορά την απασχόληση πριν από αυτή στον δημόσιο τομέα», αναφέρει ο ΟΟΣΑ σε έκθεσή του το 2015.
Σύμφωνα με αυτή, μόνον επτά χώρες-μέλη του -Αυστραλία, Αυστρία, Γαλλία, Ισραήλ, Ιαπωνία, Ολλανδία, Νέα Ζηλανδία- έχουν περιορισμούς και προς τις δύο κατευθύνσεις, δηλαδή τόσο για την είσοδο ιδιωτών σε κρατικά αξιώματα όσο και για τη μετακίνηση κρατικών αξιωματούχων στην ιδιωτική αγορά.
Διεθνώς, οι περισσότεροι περιορισμοί αφορούν τη διαδικασία πρόσληψης στο Δημόσιο, όπου αξιολογούνται προηγούμενες επαγγελματικές δραστηριότητες των υποψηφίων.
Αυτά που κατά βάση συζητούνται διεθνώς, αλλά εν μέρει τηρούνται, σύμφωνα με γνώστες του θέματος, είναι:
α) Ενας εύλογος χρόνος πλήρους αποχής του υποψηφίου από την προηγούμενη θέση ή δραστηριότητά του (από 2 έως 3 χρόνια) με πλήρη απεξάρτηση από οικονομικά συμφέροντα και συναλλαγές (μετοχικά σχήματα κ.λπ.).
β) Αντίστοιχη πρόβλεψη για πρόσωπα πρώτου βαθμού συγγένειας.
γ) Υποβολή «πόθεν έσχες» τελευταίας 3ετίας.
δ) Αυστηρότατο συμφωνητικό μεταξύ διοριζόμενου και Δημοσίου, με νομικές και οικονομικές ρήτρες, σε περίπτωση διαρροής πληροφοριών που έχουν αποκτηθεί από τη δημόσια υπηρεσία.
Υπάρχουν όμως και παραδείγματα στο εξωτερικό με πιο αυστηρές προβλέψεις. Για παράδειγμα, στη Γερμανία δεν μπορεί ένας δημόσιος λειτουργός να εργαστεί ή να εμπλακεί σε επιχειρηματικές δραστηριότητες στον ιδιωτικό τομέα πριν από την παρέλευση 5 ετών από την αποχώρησή του.΄
Από την ΕφΣυν
