Η συσσώρευση του πλούτου σε ελάχιστους αιτία κοινωνικής δυσαρέσκειας

Μελέτη βρετανών πανεπιστημιακών δείχνει ότι όσο οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι όλο και περισσότεροι πολίτες δηλώνουν αγχωμένοι, ανήσυχοι ή θυμωμένοι

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  05:00

Στιγμιότυπο από παλαιότερη διαδήλωση στο Λονδίνο με αίτημα δικαιότερες αμοιβές

emailεκτύπωση  

Πρόσφατα η διεθνής συνομοσπονδία οργανώσεων κατά της φτώχειας Oxfam ανακοίνωσε ότι τη χρονιά που διανύουμε 62 δισεκατομμυριούχοι - οι 62 κορυφαίοι στη λίστα του περιοδικού «Forbes» δηλαδή - διαθέτουν τον πλούτο που μοιράζονται άλλα 3,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι - το φτωχότερο μισό του παγκόσμιου πληθυσμού. Το 2015 οι κροίσοι που συγκέντρωναν πλούτο αντίστοιχο με εκείνον που μοιράζονταν οι φτωχότεροι ήταν 80. Και πριν από δύο χρόνια ήταν 85. 

«Είναι προφανές ότι ο πλούτος των εχόντων και κατεχόντων αυξάνεται με εκρηκτικό ρυθμό. Παρά τις ανησυχίες για τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις από τη θεαματική συγκέντρωση του πλούτου στα χέρια μιας όλο και μικρότερης ελίτ, συνεχίζουμε να γνωρίζουμε πολύ λίγα σχετικά με το πώς και το πόσο το διαρκές άνοιγμα της εισοδηματικής ψαλίδας υπέρ του 1% των ευπορότερων κατοίκων της Γης επηρεάζει την καθημερινότητα του 99%» έγραφε στο φύλλο της Τρίτης η «Guardian».

Το άρθρο υπογράφουν ο αναπληρωτής καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης Γιαν-Εμανουέλ Ντε Νέβε και ο Νικ Παουντχέβι, συνεργάτης ερευνητής στο Πανεπιστήμιο της Μελβούρνης και στη London School of Economics. «Μαζί με τονΡίτσαρντ Μπερκχάουζερ του Cornell University αποφασίσαμε να διαπιστώσουμε πώς η αύξηση του πλούτου του 1% συνδέεται - αν συνδέεται - με τη μέση ικανοποίηση για το επίπεδο ζωής ακόμα και στις περιπτώσεις που το εισόδημα των νοικοκυριών και το ΑΕΠ μιας χώρας παραμένουν σταθερά» σημειώνουν οι δύο πανεπιστημιακοί.

Διάψευση προσδοκιών

Πρώτος στόχος της έρευνας ήταν να διαπιστωθεί αν η εισοδηματική ανισότητα στην κορυφή επηρεάζει πράγματι την ικανοποίηση που νιώθουν για την καθημερινότητά τους οι ανήκοντες στη μεσαία εισοδηματική τάξη. Σύμφωνα με στοιχεία από την Παγκόσμια Βάση Δεδομένων των Πολύ Υψηλών Εισοδημάτων και διεθνείς δημοσκοπήσεις του ινστιτούτου ερευνών Gallup, συγκρίναμε το μερίδιο του φορολογητέου εισοδήματος του πλουσιότερου 1% του πληθυσμού κάθε χώρας με τα αναφερθέντα επίπεδα ικανοποίησης σε έρευνες των τελευταίων 30 ετών.

Διαπιστώσανε ότι μια αύξηση κατά 1% του φορολογητέου εισοδήματος του 1% των πολύ πλουσίων πλήττει την ικανοποίηση που νιώθουν για την καθημερινότητά τους οι υπόλοιποι πολίτες της χώρας όσο μια αύξηση της ανεργίας κατά 1,4% σε εθνικό επίπεδο.

Οι ερευνητές ερμηνεύουν τη διαπίστωση αυτή ως ένδειξη εθνικής ευημερίας ότι δεν είναι μόνο το πόσο εισόδημα διαθέτει κανείς ούτε πόσο εισόδημα διαθέτει συγκριτικά με τους συμπολίτες του, αλλά επίσης πόσο εισόδημα διαθέτει συγκριτικά με το πλουσιότερο 1% των συμπολιτών του στη χώρα. Διότι με την τόσο μεγάλη συγκέντρωση πλούτου στους πολύ λίγους, ακόμα κι αν ανήκει κανείς στην σχετικά ευημερούσα μεσαία τάξη, ορισμένα αγαθά αρχίζουν να ακριβαίνουν τόσο πολύ που γίνονται άπιαστα - ένα απ' αυτά είναι η στέγαση.

Επιπλέον, υπάρχουν ψυχολογικοί λόγοι που συνδέουν τη μεγάλη αύξηση των εισοδημάτων των πολύ πλουσίων με τη φθίνουσα καθημερινότητα των υπολοίπων: η αύξηση του μεριδίου του εθνικού πλούτου που κατέχει το 1% των πλουσιοτέρων κάνει τους υπολοίπους να αισθάνονται ότι οι ευκαιρίες που έχουν για εισοδηματική άνοδο περιορίζονται καθώς η κορυφή απομακρύνεται.

Κοινωνική απογοήτευση

Για κάποιες ομάδες του πληθυσμού η αίσθηση αυτή είναι ιδιαίτερα έντονη. «Διαπιστώσαμε ότι εκείνοι που πλήττονται περισσότερο όσο οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι είναι οι νεότεροι στην ηλικία, οι έχοντες χαμηλότερη μόρφωση και οι έχοντες χαμηλότερα εισοδήματα. Δεν είναι σαφής η αιτία, αλλά μια εξήγηση είναι το γεγονός ότι οι ομάδες αυτές απέχουν περισσότερο από την κορυφή» σημειώνουν οι ερευνητές. 

Οι τρεις επιστήμονες επιχείρησαν να καταγράψουν τις θετικές και αρνητικές συναισθηματικές εμπειρίες που δημιουργεί στους ανθρώπους η αύξηση του πλούτου του 1% των πλέον εύπορων συμπολιτών τους. Ενώ, λοιπόν, βρήκαν ότι η συγκέντρωση πλούτου στους πολύ πλουσίους δεν δημιουργεί κάποια θετική συναισθηματική εμπειρία στους υπολοίπους (πιθανώς επειδή οι θετικές συναισθηματικές εμπειρίες σχετίζονται με παράγοντες που δεν έχουν να κάνουν με το εισόδημα και την κοινωνικοοικονομική κατάταξη), διαπίστωσαν ότι οι αρνητικές συναισθηματικές εμπειρίες είναι ευθέως ανάλογες με την αύξηση του πλούτου του 1% των υψηλότερων εισοδημάτων στη χώρα.

«Σε χώρες όπου οι πλουσιότεροι κατέχουν το μεγαλύτερο μερίδιο του συνολικού πλούτου, παρατηρείται ότι είναι περισσότεροι εκείνοι που δηλώνουν ότι αισθάνονται αγχωμένοι, ανήσυχοι ή θυμωμένοι» σημειώνουν οι Ντε Νέβε και Παουντχέβι, που παραδέχονται ότι η συζήτηση για το αν τελικά η συγκέντρωση όλο και μεγαλύτερου πλούτου στους πλουσίους είναι κάτι το καλό.

«Υπάρχουν εκείνοι, κυρίως στη δεξιά πλευρά του πολιτικού φάσματος, που υποστηρίζουν ότι η αύξηση των εισοδημάτων των πολύ πλουσίων συμβάλλει θετικά στην κοινωνική ευημερία καθώς οι φτωχοί θα επωφεληθούν από τη διάχυση του πλούτου από τα πάνω προς τα κάτω. Αλλοι, αντίθετα, υποστηρίζουν ότι η όξυνση της εισοδηματικής ανισότητας διευρύνει το κοινωνικό χάσμα μεταξύ πλουσίων και φτωχών» σημειώνουν οι ερευνητές.

«Δεν φιλοδοξούμε να παρέμβουμε στην πολιτική αντιπαράθεση. Η μελέτη μας απλώς καταγράφει ότι για τον μέσο πολίτη η αίσθηση ικανοποίησης από το επίπεδο διαβίωσής του επηρεάζεται αρνητικά όσο οι πολύ πλούσιοι γίνονται ακόμα πλουσιότεροι» καταλήγουν οι Γιαν-Εμανουέλ Ντε Νέβε και ο Νικ Παουντχέβι.  

Από το Βήμα

Ιδιωτικοποιώντας τις ιδιωτικοποιήσεις

infowar1.jpg

20.02.2016, 20:00 | Ετικέτες:  ιδιωτικοποιήσεις, κυβέρνηση, καπιταλισμός, ΔΝΤ, Ευρωπαϊκή Ένωση

Συντάκτης: 

Άρης Χατζηστεφάνου

Σε μια ιδιωτικοποίηση μιλάμε συνήθως για τον αγοραστή και τον πωλητή. Τι γίνεται όμως όταν ο αγοραστής παίρνει ταυτόχρονα την απόφαση της πώλησης, ενώ καθορίζει και την τιμή της συναλλαγής; Η «Εφ.Συν.» παρουσιάζει την αποκαλυπτική έκθεση του Transnational Institute για τον ρόλο πολυεθνικών που λειτουργούν ταυτόχρονα ως σύμβουλοι ιδιωτικοποιήσεων αλλά και αγοραστές της δημόσιας περιουσίας.

Εικόνα πρώτη: Η γερμανική κυβέρνηση πίεσε, η Deutsche Bank συμβούλεψε και η ελληνική κυβέρνηση πούλησε έναντι πινακίου φακής… τον ΟΠΑΠ. Εικόνα δεύτερη: Η γερμανική κυβέρνηση πίεσε, μια θυγατρική της Lufthansa συμβούλεψε και η ελληνική κυβέρνηση πούλησε 14 αεροδρόμια στη Fraport, στην οποία η Lufthansa είναι... μέτοχος.

Δεκάδες παρόμοιες ιστορίες, από χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, έρχονται στο φως στη νέα έκθεση του ιδρύματος ερευνών Transnational Institute (TNI). Υστερα από έρευνες χρόνων, κατά τη διάρκεια των οποίων το ΤΝΙ αποκάλυψε τη μετατροπή της Ε.Ε. και του ΔΝΤ σε μηχανισμούς εκποίησης της δημόσιας περιουσίας, οι ερευνητές του ινστιτούτου καταγγέλλουν τον ρόλο γιγαντιαίων εταιρειών-συμβούλων.

Η σχετική έκθεση, την οποία μπορείτε να διαβάσετε μεταφρασμένη στα ελληνικά στη σελίδα μας efsyn.gr, περιλαμβάνει πλήθος παραδειγμάτων από εταιρείες οι οποίες αρχικά καλούν τις κυβερνήσεις να ξεπουλήσουν δημόσια περιουσία σε ιδιαίτερα χαμηλές τιμές και στη συνέχεια συμμετέχουν στην αγορά των εταιρειών ή κερδοσκοπούν αγοράζοντας και πουλώντας μετοχές τους. Η Ελλάδα αποτελεί για άλλη μια φορά «πρότυπο» τέτοιων πρακτικών, οι οποίες όμως συναντώνται ακόμη και στην Ιταλία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Στο απόσπασμα της έκθεσης που ακολουθεί, οι ερευνητές του TNI, Sol Trumbo Vila και Matthijs Peters, παρουσιάζουν τη δράση των δύο σημαντικότερων εταιρειών συμβούλων που διαμορφώνουν το τοπίο ιδιωτικοποιήσεων στην Ευρώπη από την εποχή της Μάργκαρετ Θάτσερ μέχρι σήμερα.

Από τους Ρότσιλντ στη Λαζάρντ

«Οι δύο μεγαλύτερες εταιρείες χρηματοοικονομικών συμβουλευτικών υπηρεσιών για τις ιδιωτικοποιήσεις στην Ευρώπη είναι η Lazard και η Rothschild. Η Lazard είναι η νούμερο ένα εταιρεία συμβουλευτικών υπηρεσιών προς κρατικούς φορείς. Η πραγματική έδρα της είναι στη Νέα Υόρκη, αλλά η καταστατική έδρα της είναι στο Χάμιλτον, την πρωτεύουσα των Βερμούδων.

Η εταιρεία έχει μακρά ιστορία ως σύμβουλος σε κυβερνήσεις χωρών με μη βιώσιμα χρέη, όπως η Αργεντινή και η Ουκρανία. Η ευρωπαϊκή κρίση έδωσε όπως η Αργεντινή και η Ουκρανία. Η ευρωπαϊκή κρίση έδωσε στην εταιρεία την ευκαιρία να παρέχει τις υπηρεσίες της και στην Ελλάδα, καθώς και σε άλλες χρεωμένες χώρες της Ευρώπης.

»Εκτός από το τμήμα χρηματοοικονομικών συμβουλευτικών υπηρεσιών, η Lazard έχει και ένα τμήμα διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων. Καθένα από αυτά τα τμήματα είναι υπεύθυνο για περίπου το 50% των συνολικών εσόδων της επιχείρησης. Λόγω της φήμης που έχει αποκτήσει ως η νούμερο ένα εταιρεία συμβουλευτικών υπηρεσιών προς κρατικούς φορείς, πολλές κυβερνήσεις στην Ευρώπη εντάσσουν τη Lazard στις διαδικασίες ιδιωτικοποιήσεων που τις αφορούν.

»Κατά την αρχική δημόσια προσφορά σημαντικών κρατικών εταιρειών, η Lazard έχει σε πλείστες περιπτώσεις υποτιμήσει τη μετοχή τους, γεγονός που έδωσε τη δυνατότητα στο τμήμα διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων να αγοράσει τις μετοχές σε χαμηλή τιμή και να τις πουλήσει με σημαντικό κέρδος στη συνέχεια, όταν οι τιμές τους είχαν εκτοξευτεί στα ύψη.

Αυτό συνέβη τόσο στην ιδιωτικοποίηση της Royal Mail στο Ηνωμένο Βασίλειο (ταχυδρομικές υπηρεσίες και υπηρεσίες logistics) όσο και στην περίπτωση της AENA στην Ισπανία (διαχείριση αεροδρομίων και εναέριας κυκλοφορίας) […]. Οι εν λόγω πρακτικές εγείρουν ερωτήματα σχετικά με την επιχειρηματική ηθική της Lazard και την ευθύνη των κυβερνήσεων που χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες της. Εως τώρα, η Lazard δεν έχει τιμωρηθεί ποτέ γι’ αυτές τις πρακτικές.

»Ενώ η Lazard είναι σήμερα ο μεγαλύτερος παίκτης παγκοσμίως στις χρηματοοικονομικές συμβουλευτικές υπηρεσίες σε θέματα ιδιωτικοποιήσεων, η παγκόσμια τάση των ιδιωτικοποιήσεων, η οποία εμφανίστηκε στη δεκαετία του 1980, συνδέθηκε με μια άλλη επιχείρηση: τη βρετανική χρηματοοικονομική εταιρεία NM Rothschild, θυγατρική της Rothschild & Co, με έδρα το Παρίσι.

Οταν η Μάργκαρετ Θάτσερ ανήλθε στην εξουσία στο Ηνωμένο Βασίλειο το 1979, οι ιδιωτικοποιήσεις ήταν κάτι ασυνήθιστο στην Ευρώπη και πολλές βιομηχανίες ήταν ακόμη, εν μέρει ή εξ ολοκλήρου, στα χέρια των εθνικών κρατών. […] Ο όμιλος Rothschild έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία μιας ''κουλτούρας ιδιωτικοποιήσεων'' στο Ηνωμένο Βασίλειο και στη συνέχεια σε όλη την Ευρώπη.

»Η Θάτσερ διατηρούσε στενούς δεσμούς με τους τραπεζίτες της Rothschild προτού ακόμη ανέλθει στην εξουσία. Λόγω αυτών των στενών δεσμών, κρατικές θέσεις και συμβουλευτικοί ρόλοι καίριας σημασίας συχνά ανετίθεντο σε ανθρώπους της Rothschild.

Θέσεις όπως αυτή του υφυπουργού Οικονομικών ή διάφοροι ρόλοι στη συμβουλευτική ομάδα για τη χάραξη κυβερνητικής πολιτικής (Νο 10 Policy Unit) καλύφθηκαν από προσωπικό της Rothschild. Λόγω του ρόλου που διαδραμάτισε, η Rothschild έγινε γνωστή εκείνη την περίοδο ως ''ο κουρσάρος των ιδιωτικοποιήσεων''.

»Ανάμεσα στις εταιρείες νομικών συμβουλευτικών υπηρεσιών σε θέματα ιδιωτικοποιήσεων συγκαταλέγονται ορισμένα από τα μεγαλύτερα διεθνή δικηγορικά γραφεία, με ετήσια έσοδα άνω του 1 δισ. ευρώ το καθένα.

Στην Ευρώπη, τα δικηγορικά γραφεία που δραστηριοποιούνται περισσότερο σε εθνικά προγράμματα ιδιωτικοποιήσεων είναι τα εξής: Freshfields Bruckhaus Deringer (Ηνωμένο Βασίλειο), Clifford Chance (Ηνωμένο Βασίλειο), Allen & Overy (Ηνωμένο Βασίλειο), Shearman & Sterling (ΗΠΑ) και Norton Rose Fulbright (Ηνωμένο Βασίλειο).

Γι’ αυτές τις εταιρείες, η ευρωπαϊκή οικονομική κρίση ήταν μια ευπρόσδεκτη ευκαιρία να περιλάβουν κρατικούς φορείς στο πελατολόγιό τους. Ωστόσο, αυτό δεν είναι το μόνο επιχειρηματικό πεδίο στο οποίο κατόρθωσαν να επεκταθούν τα τελευταία χρόνια.

Στο πλαίσιο της οικονομικής κρίσης, πολλές από αυτές τις επιχειρήσεις δραστηριοποιούνται επίσης στον χώρο των επενδυτικών διαφορών, παρακινώντας εταιρείες-πελάτες τους να κινηθούν εναντίον κυβερνήσεων για ενέργειες στις οποίες προέβησαν με σκοπό την αντιμετώπιση της οικονομικής κρίσης, ισχυριζόμενοι ότι αυτές οι ενέργειες επηρέασαν τα κέρδη τους.

»Οι περισσότερες από τις νομικές συμβουλευτικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη βιομηχανία των ιδιωτικοποιήσεων εμπλέκονται επίσης σε υποθέσεις επενδυτών κατά κρατών στην Ελλάδα, στην Κύπρο και στην Ισπανία. Για παράδειγμα, η Freshfields Bruckhaus Deringer έχει εμπλακεί σε υποθέσεις κατά της Κύπρου, ενώ η Shearman & Sterling και η Allen & Overy έχουν εμπλακεί σε υποθέσεις κατά της Ισπανίας.

Ενώ αυτές οι χώρες έχουν δεσμευτεί να εφαρμόσουν εκτεταμένα μέτρα λιτότητας λόγω του υψηλού δημόσιου χρέους τους, δαπανούν εκατομμύρια σε αμοιβές δικηγόρων και διαιτητικές διαδικασίες. Κατά συνέπεια, η κρίση και οι συνέπειές της προσφέρουν στα διεθνή δικηγορικά γραφεία ένα εξαιρετικά προσοδοφόρο πεδίο για τις συμβουλευτικές υπηρεσίες τους τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα».

Απ'ο την ΕφΣυν

http://www.efsyn.gr/sites/efsyn.gr/files/wysiwyg/tni_privatisingeurope180216_greek_print.pdf

Ντοκουμέντο: Γνώριζαν όλοι για τα cd από το 2012

politikoi.jpg

Η τότε κυβέρνηση, το πρωθυπουργικό γραφείο, υπουργοί και διπλωμάτες δεν επέτρεψαν να παραληφθούν και να αξιοποιηθούν τα στοιχεία που υπήρχαν στα cd Μπόργιανς

20.02.2016, 15:00 | Ετικέτες:  Αντώνης Σαμαράς, φοροδιαφυγή, μαύρο χρήμα, Ελβετία, Γερμανία

Συντάκτης: 

Κώστας Ζαφειρόπουλος, Νικόλας Ζηργάνος

Ηταν σε μία από τις συναντήσεις του τέως πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά με τη Γερμανίδα καγκελάριο που μερίδα του Τύπου είχε παρουσιάσει ως εικόνα της αυστηρής δασκάλας προς τον «κακό» της μαθητή.

Κι ήταν μόλις δύο μήνες πριν από τις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015, τον Νοέμβριο του 2014, που ο τότε Ελληνας πρωθυπουργός προσήλθε στο Βερολίνο για ακόμη μια συνάντηση με προσδοκίες στήριξης από την Ανγκελα Μέρκελ, την οποία ωστόσο ποτέ δεν έλαβε.

Τα ντοκουμέντα της απόρρητης αλληλογραφίας, που δημοσιεύει σήμερα η «Εφ.Συν.», αποτελούν ίσως μία από τις αιτίες της συμπεριφοράς της καγκελαρίου.

Η γερμανική κυβέρνηση από το 2012 ακόμη είχε προσφέρει στην κυβέρνηση Σαμαρά, μέσω του δρος Μπόργιανς και με τη στήριξη του Β. Σόιμπλε, συνεργασία για επεξεργασία cd με ονόματα και Ελλήνων φοροφυγάδων, με καταθέσεις εκατομμυρίων ευρώ στο εξωτερικό, και με προφορική εντολή του γραφείου του τότε πρωθυπουργού ουδέποτε παρελήφθησαν.

Η εντολή για τη μη παραλαβή δόθηκε στον πρόξενό μας στη Γερμανία από τον τότε διευθυντή του γραφείου του Αντ. Σαμαρά, Κ. Μπούρα, όπως αποκαλύπτεται από την απόρρητη αλληλογραφία που δημοσιεύει σήμερα η «Εφ.Συν.».

Ερωτηθείς από την εφημερίδα μας ο και νυν διευθυντής του πολιτικού γραφείου του Αντ. Σαμαρά δήλωσε πως «δεν ξέρει καν αυτή τη λίστα. Αλλωστε, τέτοιου τύπου ενημερώσεις γίνονται διά της υπηρεσιακής οδού».

Πράγματι, δεν υπήρχε η «λίστα», αλλά υπήρχαν τα cd.

Ο πρόξενος όμως φρόντισε να καταστήσει γραπτώς ενήμερους και τον τότε υφυπουργό, υπεύθυνο για τις δαπάνες, Γ. Μαυραγάνη -ο οποίος επίσης δηλώνει στην «Εφ.Συν.» ότι δεν είχε καμία ενημέρωση- και βεβαίως τους προϊστάμενους του στο ΥΠΕΞ.

Κατά συνέπεια, εγείρονται πελώρια ερωτήματα. Κυρίαρχο, οι λόγοι για τους οποίους η κυβέρνηση Σαμαρά, διά του γραφείου του ίδιου του πρωθυπουργού, με προφορική εντολή αρνήθηκε να συνεργαστεί για τα επίμαχα cds.

Η εύκολη ερμηνεία θα μπορούσε να είναι ότι γνώριζε πως ο ελληνικός κρατικός μηχανισμός δεν είχε τη δυνατότητα να τα διερευνήσει.

Με τη μόνη διαφορά, όπως προκύπτει από όσα αργότερα είδαν το φως της δημοσιότητας, ότι οι Γερμανοί προσέφεραν και τεχνική υποστήριξη στη διερεύνηση του όλου θέματος. Και αυτή όμως αγνοήθηκε.

Οι λόγοι της άρνησης παραμένουν, λοιπόν, αδιευκρίνιστοι. Βεβαίως σήμερα έχει αποκαλυφθεί ότι ο στενός συνεργάτης του Αντ. Σαμαρά, Στ. Παπασταύρου, βρέθηκε, μέσω της λίστας Λαγκάρντ, με 5,4 εκατ. ευρώ στην HSBC Γενεύης και αναγκάστηκε να καταβάλει 3,3 εκατ. προκειμένου να «κλείσει» η υπόθεση.

Γεγονός όμως παραμένει ότι λίγους μήνες μετά τις εκλογές του Ιουνίου του 2012 η συγκυβέρνηση Σαμαρά - Βενιζέλου- Κουβέλη και στη συνέχεια Σαμαρά - Βενιζέλου στην πορεία από το 2012 ώς το 2015 προχώρησε, κατ’ εντολή των δανειστών, ανάμεσα στα άλλα σε κατάργηση του 13ου και 14ου μισθού, αύξηση φόρων, περικοπές μισθών και συντάξεων, ενώ επί των ημερών τους τουλάχιστον ένα εκατομμύριο, νέοι κυρίως, άνθρωποι προστέθηκαν στις στρατιές των ανέργων.

Το μόνο που μετρούσε εκείνη την εποχή ήταν η επίτευξη του περίφημου πρωτογενούς πλεονάσματος. Η ευημερία των αριθμών εναντίον της ευημερίας των ανθρώπων. 

«Ουδέποτε συναντήθηκα, γνώρισα ή συνομίλησα ποτέ με τον κ. Νόρμπερτ Βάλτερ-Μπόργιανς και ουδεμία πρόθεση εκδηλώθηκε από την πλευρά του κρατιδίου για να μας παραδώσει λίστες με Ελληνες καταθέτες», δήλωσε πρόσφατα ο Γιάννης Στουρνάρας.

Ολα τα μέχρι στιγμής στοιχεία δείχνουν ότι δεν υπήρξε συνάντηση του Γερμανού υπουργού Οικονομικών της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας με τον τότε υπουργό Οικονομικών.

Οπως όμως αποδεικνύει σήμερα η «Εφ.Συν.», δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως υπήρχε όχι απλά εκδήλωση πρόθεσης για βοήθεια προς την ελληνική κυβέρνηση, αλλά και ύπαρξη συγκεκριμένων cd με στοιχεία φοροδιαφυγής, τα οποία γνώριζαν Ελληνες διπλωμάτες, υπουργοί της τότε κυβέρνησης και κυρίως το πρωθυπουργικό γραφείο.

«Δεν είχε να κάνει με κάποια λίστα. Εμείς πριν από τρία χρόνια προσφερθήκαμε να βοηθήσουμε να ενισχυθεί ο ελληνικός φορολογικός μηχανισμός με την εμπειρία που είχαμε» δήλωσε σε συνέντευξή του (ΣΚΑΪ, Ιστορίες, 26.1.2015) ο Μπόργιανς.

Η δήλωση αυτή οδήγησε στο αβίαστο συμπέρασμα δημοσιογράφων και ορισμένων πολιτικών πως δεν υπήρχε αυτή η λίστα έως την άνοιξη του 2015.

Στην ίδια εκπομπή, ο τότε υφυπουργός Γ. Μαυραγάνης ισχυρίζεται ότι «αυτά τα δεδομένα δεν υπήρχαν τότε.Δεν απεστάλη καμία ενημέρωση για τέτοιου είδους πληροφορίες». Ο ίδιος σε παλαιότερη απάντησή του στη Βουλή, τον Σεπτέμβριο του 2012, είχε χαρακτηρίσει «προϊόντα βιομηχανικής κατασκοπίας» τα περίφημα cd και ως εκ τούτου ως παρανόμως κτηθέντα και «μη αξιοποιήσιμα».

Αυτός όμως ήταν ο ισχυρισμός των ελβετικών τραπεζών, τον οποίο κατάφεραν να παρακάμψουν προς όφελός τους σειρά κρατών, όπως η Γερμανία και οι ΗΠΑ.

«Ποτέ δεν έγινε καμία κουβέντα για λίστα» δηλώνει και ο τότε υφυπουργός Εξωτερικών, Κωνσταντίνος Τσιάρας, ο οποίος επισκέφθηκε τον Μπόργιανς τον Ιανουάριο του 2013, τρεις μήνες μετά το έγγραφο του γενικού πρόξενου στο Ντίσελντορφ προς το γραφείο του τότε πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά.

Τεχνογνωσία

Ο Κ. Τσιάρας, ο οποίος ενημέρωσε για τη συνάντηση που είχε τότε τους αρμόδιους υπουργούς, αναφερόμενος στα γεγονότα της περιόδου, κάνει λόγο για παροχή τεχνογνωσίας και εκδήλωση πρόθεσης για το «αν θα θέλαμε να αξιοποιήσουμε τις τεχνικές γνώσεις του Μπόργιανς για ζητήματα που αφορούσαν καταθέσεις Ελλήνων».

Στο ίδιο μήκος κύματος κινείται και η πρόσφατη τοποθέτηση του τότε υφυπουργού Εξωτερικών, Δημήτρη Κούρκουλα, ο οποίος, απαντώντας σε ερώτηση βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, αρνείται ότι συνάντησε τον Μπόργιανς και επικαλείται τα λόγια του ίδιου του υπουργού Οικονομικών του γερμανικού κρατιδίου «περί μη ύπαρξης λίστας».

Τι ακριβώς συμβαίνει;

Ο σοσιαλδημοκράτης Βάλτερ Μπόργιανς είναι πολύ προσεκτικός και ακριβής στη διατύπωσή του.

Λίστα με αποκλειστικά στοιχεία Ελλήνων δεν υπήρχε τότε και δεν μπορούσε να υφίσταται ως τέτοια.

Υπήρχαν cd με πλήθος καταχωρίσεων, από τα οποία προέκυπταν χιλιάδες ύποπτες κινήσεις που αφορούσαν και ελληνικούς λογαριασμούς. Αυτός είναι και ο λόγος της πρώτης επαφής του Μπόργιανς με τις ελληνικές αρχές.

Η επεξεργασία αυτών των δεδομένων (data cleaning), που αποτελούνται από κωδικοποιημένους λογαριασμούς Ελλήνων με συγκεκριμένες ημερομηνίες, είναι η διαδικασία που υλοποιείται αυτήν την περίοδο, με ταχύτατους ρυθμούς, χάρη στην εντατική δουλειά των οικονομικών εισαγγελέων και των λιγοστών (για το εύρος των δεδομένων) εξειδικευμένων ελεγκτών.

Ο ίδιος ο Μπόργιανς εξάλλου έχει δηλώσει κατ’ εξακολούθηση πως προσπαθούσε να δώσει αυτά τα στοιχεία (cd) ώστε να γίνουν οι ταυτοποιήσεις εδώ και τρία χρόνια, χωρίς αποτέλεσμα μέχρι πρόσφατα.

Κατά τη διάρκεια εκείνης της πρώτης προσέγγισης στην Ελλάδα, είχε ξεσπάσει σάλος σχετικά με τη μη αξιοποίηση της λίστας Λαγκάρντ, στην οποία αναγράφονταν απευθείας ονόματα και διευθύνσεις.

Ηταν η εποχή που τα γερμανικά περιοδικά δεν σταματούσαν να μιλούν για τις αδήλωτες καταθέσεις Ελλήνων στην Ελβετία, ενώ μελέτη του χρηματοπιστωτικού οργανισμού Helvea είχε αποκαλύψει πως το 99% των χρημάτων των Ελλήνων στην Ελβετία είναι αδήλωτα.

Παράλληλα, τότε είχαν γίνει οι πρώτες επαφές και για την υπογραφή διακρατικής συμφωνίας με την Ελβετία (όπως είχαν κάνει Βρετανοί, Γερμανοί κ.ά.) για τη φορολόγηση των αδήλωτων καταθέσεων Ελλήνων.

Η συμφωνία μέχρι σήμερα έχει μείνει στα χαρτιά.

Ο πρώτος... θησαυρός

Η δεύτερη απόπειρα προσέγγισης από πλευράς Ντίσελντορφ για τα στοιχεία φοροδιαφυγής Ελλήνων πραγματοποιείται λίγες εβδομάδες μετά την ανάληψη της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛΛ., στο τέλος Φεβρουαρίου του 2015.

Η επί 25 χρόνια βουλευτής των σοσιαλδημοκρατών, Ζίγκριντ Σκαρπέλη-Σπερκ, η οποία διατηρεί στενές σχέσεις με τη χώρα μας (παντρεμένη με τον, θανόντα εν τω μεταξύ, Κώστα Σκαρπέλη, που τον καιρό της χούντας υπήρξε γραμματέας της οργάνωσης του ΚΚΕ εσωτερικού στη Γερμανία), συναντά στην Αθήνα τη Χ. Τριανταφυλλίδου, στενή συνεργάτιδα του πρωθυπουργικού γραφείου.

Την υπόθεση αναλαμβάνει η αντιπροεδρία της κυβέρνησης, σε συνεργασία με τον υπουργό Επικρατείας και τη Γενική Γραμματεία κατά της Διαφθοράς.

Αποτέλεσμα εκείνης της πρώτης συνάντησης ήταν η επίσκεψη στις 31 Μαΐου 2015 κλιμακίου Ελλήνων τεχνοκρατών (εμπειρογνώμονες υπουργείου Εξωτερικών, στελέχη της αντιπροεδρίας της κυβέρνησης, υπάλληλοι του ΣΔΟΕ κ.ά.) στο κρατίδιο της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας.

Μοναδικό πολιτικό πρόσωπο σε εκείνη τη συνάντηση, ο γενικός γραμματέας κατά της Διαφθοράς, Γιώργος Βασιλειάδης, ο οποίος συναντά τον Βάλτερ Μπόργιανς, θέτοντας τις βάσεις της συνεργασίας.

Η ελληνική αποστολή αντιλαμβάνεται ότι μπροστά της έχει έναν πραγματικό θησαυρό.

«Δεν σας κρύβω ότι υπήρχε κάποια καχυποψία στην αρχή της γνωριμίας μας από την πλευρά των Γερμανών, δεν ήταν σίγουροι πώς και αν θα αξιοποιήσουμε τα στοιχεία»εξηγεί ο Γ. Βασιλειάδης στην «Εφ.Συν.», ο οποίος τότε μαθαίνει για την ύπαρξη συγκεκριμένης λίστας με στοιχεία Ελλήνων υπόπτων για φοροδιαφυγή.

Αυτή η πρώτη επίσημη επαφή οδήγησε τον Νοέμβριο στην παράδοση των cd και σε αυτό που σήμερα αποκαλείται λίστα Μπόργιανς.

Υπενθυμίζεται πως τον Απρίλιο του 2015, ο τότε υπουργός Επικρατείας, Π. Νικολούδης, αρμόδιος για την καταπολέμηση της διαφθοράς, επισήμανε σε απάντηση κοινοβουλευτικής ερώτησης ότι ειδικά για τη λίστα Λαγκάρντ «ο έλεγχος είναι εξαιρετικά δύσκολος δεδομένου ότι η Ελβετία αρνείται να δώσει πληροφορίες, θεωρώντας ότι είναι παράνομα κτηθείσα η λίστα».

Το ζήτημα των «παρανόμως κτηθέντων στοιχείων» και τα προσκόμματα που βάζει η ευρωπαϊκή γραφειοκρατία είχαν επανέλθει ως σημεία τριβής, αλλά δεν εμπόδισαν την ελληνική πλευρά τους τελευταίους μήνες να αναπτύξει γέφυρες συνεργασίας με ξένες φορολογικές αρχές.

Τρεις μήνες μετά την παράδοση των στοιχείων από τη γερμανική πλευρά τον Νοέμβριο του 2015, 13.000 φυσικά και νομικά πρόσωπα βρίσκονται στο μικροσκόπιο των αρχών, ενώ ήδη έχουν σταλεί πάνω από 100 κλήσεις προς υπόπτους από τους οικονομικούς εισαγγελείς.

Ενα από τα τελευταία ευρήματα των διωκτικών αρχών είναι η αποκάλυψη πως πρόσωπο που εμπλέκεται στις μίζες των εξοπλιστικών εντοπίστηκε στη λίστα Ρηνανίας με καταθέσεις στην UBS.

Οι εισαγγελείς έχουν σχηματίσει πάνω από 200 δικογραφίες, καλώντας τους καταθέτες της λίστας ως υπόπτους τέλεσης των αξιόποινων πράξεων της φοροδιαφυγής και της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομη δραστηριότητα.

Η «λίστα των χαρτοφυλακίων»

Παράλληλα με τη λίστα Μπόργιανς, οι εισαγγελείς ασχολούνται με την αποκαλούμενη «λίστα των χαρτοφυλακίων». Οι καταθέτες σε αυτή τη λίστα φτάνουν τους 8.000, ο μέσος όρος των εμβασμάτων αγγίζει το ποσό των 10 εκατομμυρίων ευρώ, ενώ το συνολικό ύψος όλων των χαρτοφυλακίων υπολογίζεται ότι προσεγγίζει τα 2,5 δισ. ευρώ.

Ενα από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία είναι η παρουσία κάποιων καταθετών τόσο στη λίστα Μπόργιανς (UBS) όσο και στη λίστα Φαλσιανί (HSBC).

Σύμφωνα δε με επεξεργασμένα στοιχεία της Διεθνούς Σύμπραξης Ερευνητών Δημοσιογράφων, υπάρχουν περισσότερες από 940 εταιρείες και πρόσωπα που συνδέονται με τους λογαριασμούς ελληνικού ενδιαφέροντος στην HSBC Γενεύης.

Η διαδικασία της «αυτοκαταγγελίας»

Τόσο στη Γερμανία όσο και σε άλλες χώρες που εκμεταλλεύονται ανάλογες λίστες, το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων δεν προκύπτει από την έρευνα των ίδιων των στοιχείων, όσο από το γεγονός πως οι ίδιοι οι πολίτες σπεύδουν να αυτοκαταγγελθούν για να γλιτώσουν τα χειρότερα.

Αυτή η διαδικασία έχει ήδη ξεκινήσει τις τελευταίες εβδομάδες, όμως η κρισιμότερη παράμετρος για να αποδώσει όλη η προσπάθεια το καλύτερο αποτέλεσμα είναι η ψήφιση της διάταξης για την «αυτοκαταγγελία».

Αυτό βέβαια προϋποθέτει την έγκριση των θεσμών, οι οποίοι στο πρόσφατο παρελθόν είχαν εκφράσει κάποιες αντιρρήσεις σχετικά με επιμέρους στοιχεία, όπως το ύψος του συντελεστή φορολόγησης.

Οι αντιρρήσεις μοιάζει να έχουν καμφθεί ενώ η διάταξη είναι έτοιμη, σύμφωνα με πληροφορίες της «Εφ.Συν.».

Ο Βάλτερ Μπόργιανς, ο οποίος έχει ακολουθήσει μια επιθετική και άκρως πετυχημένη στρατηγική στο θέμα της φοροδιαφυγής, οδήγησε με τον τρόπο αυτό 120.000 φορολογούμενους του μεγαλύτερου γερμανικού κρατιδίου να αυτοκαταγγελθούν για να μην υποστούν και ποινικές κυρώσεις.

Υπήρχε βέβαια το κατάλληλο νομικό πλαίσιο. Οι τεχνοκράτες των θεσμών θα χρησιμοποιούσαν γι’ αυτό τον όρο «διαρθρωτική μεταρρύθμιση» (structural reform).

Εχουν λοιπόν οποιονδήποτε λόγο να αντιτίθενται σε μια τόσο σημαντική μεταρρύθμιση;

Μετά από τρία χρόνια άκαρπων προσπαθειών του γερμανικού κράτους να δώσει τα cd με στοιχεία Ελλήνων υπόπτων, η σημερινή κυβέρνηση έδειξε τη βούλησή της να συνεργαστεί με τις γερμανικές αρχές στο θέμα της φοροδιαφυγής.

Η μπάλα είναι στο άλλο μισό του γηπέδου τώρα.

Η μεγάλη φορο-συγκάλυψη

Του Νικόλα Ζηργάνου

Στις 8 Οκτωβρίου 2012, ο γενικός πρόξενος της Ελλάδας στο Ντίσελντορφ λαμβάνει μία γραπτή πρόσκληση για κατ’ ιδίαν συνάντηση από τον υπουργό Οικονομικών της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, δρα Νόρμπερτ Βάλτερ Μπόργιανς, προκειμένου να συζητήσουν περί «οικονομικής κρίσεως και cd με στοιχεία καταθετών φοροφυγάδων».

Η πρόσκληση αναφέρει ως τόπο συνάντησης το γραφείο του Γερμανού υπουργού και προσδιορίζει το ραντεβού για δύο εβδομάδες μετά, στις 22 Οκτωβρίου.

Ο πρόξενος επικοινωνεί αμέσως τηλεφωνικά με τον δρα Μπόργιανς και ο Γερμανός υπουργός διευκρινίζει πως «η συνάντηση θα έχει ενημερωτικό χαρακτήρα» και «θα διαρκέσει περίπου μία ώρα».

Στη συνέχεια ο Ελληνας διπλωμάτης βολιδοσκοπεί τους προξένους της Ισπανίας και της Πορτογαλίας στο Ντίσελντορφ, αν έχουν λάβει κάποια πρόσκληση για συνάντηση με τον υπουργό Μπόργιανς, και λαμβάνει αρνητική απάντηση.

Το ραντεβού αφορά μόνο την ελληνική πλευρά.

Ο Ελληνας πρόξενος στέλνει την ίδια ημέρα, χωρίς χρονοτριβή, επείγον τηλεγράφημα στην πρεσβεία μας στο Βερολίνο, με κοινοποίηση στο διπλωματικό γραφείο του τότε πρωθυπουργού, Αντώνη Σαμαρά, και στην κεντρική υπηρεσία στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών και ενημερώνει σχετικά.

Στο τηλεγράφημα υπογραμμίζει: «Δεν δύναμαι γνωρίζω κίνητρα γερμανικής πλευράς που υπαγορεύουν ενδιαφέρον της για συνάντηση», και ζητάει οδηγίες από την Αθήνα και συμπληρωματικές πληροφορίες που θα του χρησιμεύσουν στη συνάντησή του με τον Γερμανό υπουργό.

Η υπενθύμιση

ΕΦ.ΣΥΝ.

Ο πρόξενος δεν παραλείπει να θυμίσει στους παραλήπτες του τηλεγραφήματος την«εξαγορά cd ελβετικής τράπεζας από την κυβέρνηση της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, με ονόματα και τραπεζικούς λογαριασμούς περίπου 1.000 Γερμανών φοροφυγάδων με ποσά που υπερβαίνουν κατά περίπτωση ακόμη και εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ».

Είναι άγνωστο τι οδηγίες δόθηκαν στον πρόξενό μας, πάντως η συνάντηση με τον Γερμανό υπουργό Μπόργιανς έγινε κανονικά, όπως είχε προγραμματιστεί, στις 22 Οκτωβρίου.

Ο πρόξενος άκουσε τη γερμανική πρόταση (για τα επίμαχα cd, τα οποία περιελάμβαναν όχι μόνο Γερμανούς αλλά και στοιχεία για έλληνες καταθέτες της Ελβετικής τράπεζας UBS), αλλά δεν δεσμεύτηκε να απαντήσει πριν πάρει νέες οδηγίες από την Αθήνα.

Ο Μπόργιανς, πάντως, επανέρχεται στις 14 Νοεμβρίου 2012 με έγγραφό του προς τον Ελληνα πρόξενο και τον ενημερώνει πως «συζήτησε με τον ομοσπονδιακό υπουργό Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, την ιδέα να επισκεφθούν την Υπηρεσία Εσόδων της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας Ελληνες αξιωματούχοι», προφανώς για να συνεργαστούν σχετικά με τα cd με τους καταθέτες-ύποπτους για φοροδιαφυγή που έχουν στα χέρια τους οι γερμανικές αρχές.

Στην επιστολή του αναφέρει «με χαρά» πως «η πρωτοβουλία έχει την υποστήριξη του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε» και υπογραμμίζεται πως «θα ήταν ιδιαιτέρως ευτυχής αν η ελληνική κυβέρνηση συμφωνήσει».

Για τον συντονισμό των ενεργειών των δύο πλευρών, υποδεικνύει ως σύνδεσμο στέλεχος του γραφείου του και δίνει τηλέφωνο και email επαφής.

Είναι σαφές από το ύφος της επιστολής ότι η γερμανική πλευρά θεωρεί αυτονόητο πως η Αθήνα θα σπεύσει να συνεργαστεί με στόχο να επιφέρει αποφασιστικό πλήγμα στη φοροδιαφυγή και τη διαφθορά και πολύ σημαντικό όφελος για τα άδεια ταμεία του ελληνικού κράτους, την ώρα κατά την οποία στην Αθήνα η κυβέρνηση έκοβε μισθούς και συντάξεις.

Η... απόρριψη

Με μεγάλη καθυστέρηση, η Αθήνα, επιτέλους, αποφασίζει να απαντήσει στη γερμανική πλευρά.

Ο πρόξενος στο Ντίσελντορφ δέχεται τηλεφωνικές (!) οδηγίες από τον Κωνσταντίνο Μπούρα, διευθυντή του γραφείου του πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά, «να απορρίψει ευγενικά [sic] την πρόταση για ενδεχόμενη συνεργασία για το γνωστό θέμα» και να ενημερώσει σχετικά τον υπουργό Μπόργιανς.

Η Ελλάδα αρνείται τη συνεργασία χωρίς να υπάρχει οποιαδήποτε λογική εξήγηση.

Ο πρόξενος, όχι μόνο φαίνεται να διαφωνεί, αλλά κατανοεί και πως θα μείνει ακάλυπτος χωρίς γραπτή εντολή και, όντας έμπειρος, στέλνει στις 19 Νοεμβρίου 2012 εμπιστευτικό έγγραφο στον υφυπουργό Οικονομικών, Γιώργο Μαυραγάνη, αρμόδιο για τα έσοδα, με το οποίο τον πληροφορεί επισήμως για το τηλεφώνημα Μπούρα.

ΕΦ.ΣΥΝ.

Ο Ελληνας πρόξενος στο Ντίσελντορφ προσπαθεί -σχεδόν με απελπισία- να επαναφέρει το θέμα με διπλωματικό τρόπο και γράφει:

«Ο Δρ. Βάλτερ Μπόργιανς επανήλθε σήμερα με επιστολή του, την οποία σας επισυνάπτω προς ενημέρωση και κατά την κρίση σας ενέργειες, σύμφωνα με την οποία η πρότασή του παραμένει ανοιχτή ευελπιστώντας στη θετική ανταπόκριση της δικής μας κυβερνήσεως. Προς επίρρωση, μάλιστα, επικαλείται την υποστήριξη του Ομοσπονδιακού Υπουργού Δρ. Σόιμπλε σε αυτήν του την πρωτοβουλία. Θα βρίσκομαι στη διάθεσή σας για κάθε νεώτερο δύναται προκύψει».

Για τα επόμενα τρία χρόνια, δεν προέκυψε τίποτα.

«Δεν υπήρξε ποτέ δημοκρατία στην Ευρώπη»

senet.jpg

Ο καθηγητής Κοινωνιολογίας, Ρίτσαρντ Σένετ

21.02.2016, 12:16 | Ετικέτες:  δημοκρατία, Ευρώπη, πρόσφυγες, ΗΠΑ

Συντάκτης: 

Τάσος Τσακίρογλου

Ο Ρίτσαρντ Σένετ εκφράζει αισιοδοξία ότι η σημερινή κρίση, την οποία ορίζει ως μια κατάρρευση των ευρωπαϊκών θεσμών, μπορεί να οδηγήσει σε μια πολιτική αλλαγή.

Τα σημάδια της τα ανιχνεύει στην παρουσία ανθρώπων στο διεθνές προσκήνιο όπως οι Μπέρνι Σάντερς, Τζέρεμι Κόρμπιν και το κόμμα των Podemos, ενώ ισχυρές επιφυλάξεις εκφράζει για την εξέλιξη του ΣΥΡΙΖΑ. Για τους πρόσφυγες λέει ότι πρέπει όχι να «αφομοιωθούν» ή να «ενσωματωθούν», αλλά να μάθουν να ζουν με πολλές διαφορετικές ταυτότητες.

• Είμαστε μάρτυρες της μεγαλύτερης αρπαγής πλούτου στην ιστορία, με τις ανισότητες να αυξάνονται διαρκώς. Είναι φανερό ότι χρειαζόμαστε μια μεγάλη πολιτική αλλαγή και το είδος του μαζικού κινήματος το οποίο ο Μπέρνι Σάντερς ονομάζει «πολιτική επανάσταση». Πόσο πιθανό είναι αυτό σήμερα;

Πραγματικά πιστεύω ότι είναι πολύ πιθανό. Και αυτό γιατί τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα αποσυντίθενται ως θεσμοί και ελπίζω ότι κάτι διαφορετικό θα προκύψει απ’ αυτό. Δεν ξέρω πώς είναι τα πράγματα στην Ελλάδα, αλλά θα σας πω πώς είναι εδώ [στη Βρετανία].

Οι ανισότητες πλήττουν σκληρότερα τις μονογονεϊκές οικογένειες, τις γυναίκες που ζουν μόνες τους, τους νέους και τις εθνικές μειονότητες. Το άθροισμα αυτών των ανθρώπων πλησιάζει το 45%, ποσοστό που είναι σχεδόν το ίδιο στις ΗΠΑ, εάν υπολογίσουμε και τις φυλετικές μειονότητες. Το ποσοστό των ανθρώπων που ταυτίζονται με την Ακρα Δεξιά είναι στη Βρετανία περίπου 15% και στις ΗΠΑ 25%. Ελπίζω πως αυτά τα κόμματα θα καταρρεύσουν και θα εκλεγεί ο Σάντερς. Νομίζω ότι μπορεί να συμβεί αυτό.

• Το πιστεύετε;

Ναι, βέβαια. Υπάρχει μια δομική σήψη των παραδοσιακών κομμάτων που οφείλεται στις ανισότητες. Νομίζω λοιπόν ότι κάτι καινούργιο θα προκύψει.

• Η κυριαρχία του χρηματοπιστωτικού τομέα πάνω στις κυβερνήσεις και τα προγράμματα αέναης λιτότητας πυροδοτούν τον κυνισμό και τροφοδοτούν μια σχεδόν μόνιμη απελπισία. Ποιο μπορεί να είναι το αντίδοτο;

Δεν νομίζω ότι ισχύει κάτι τέτοιο. Κατ’ αρχάς εάν είχαμε μια μόνιμη απελπισία, δεν θα υπήρχαν άνθρωποι σαν τον Μπέρνι Σάντερς ή κόμματα σαν τους Podemos. Δεν ξέρω εάν θα υπήρχε και ο ΣΥΡΙΖΑ.

• Στην Ελλάδα τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά.

Ναι, καταλαβαίνω. Πάντως αυτό που λέτε δεν έχει καθολική ισχύ. Για τη Βρετανία ισχύει το ίδιο. Εάν οι άνθρωποι ήταν σε κατάθλιψη, δεν θα υπήρχε ο Τζέρεμι Κόρμπιν.

• Βλέπετε λοιπόν την άνοδο κάποιων αριστερών κινημάτων που μπορούν να επιφέρουν μια πολιτική αλλαγή;

Ναι, πραγματικά το ελπίζω. Τα δημογραφικά στοιχεία της πολιτικής ζωής δείχνουν την παρακμή και τη σήψη των παλιών κομμάτων. Δεν είμαι φυσικά κάποιος πολιτικά αφελής, αλλά πιστεύω ότι δεν μπορούν τα πράγματα να συνεχιστούν όπως μέχρι σήμερα.

• Βλέπετε τον κίνδυνο να υπάρξει κάποια βαθύτερη οικονομική κρίση στο κοντινό μέλλον;

Δεν θα το έλεγα κρίση. Κρίση είναι κάτι που δεν θα έπρεπε να έχει συμβεί. Εγώ θα το ονόμαζα κυρίαρχη αντίφαση του καπιταλισμού. Γιατί αλλιώς υπονοούμε απλώς ότι κάτι δεν πάει καλά, αντί να βλέπουμε μια στιγμή πραγματικής αλλαγής.

• Στις μέρες μας η αντιπροσωπευτική δημοκρατία έχει δείξει τα όριά της και έχει εκφυλιστεί ουσιαστικά σε μια μετα-δημοκρατία. Μπορούμε να αναστρέψουμε αυτή τη διαδικασία;

Ισως αυτό να ισχύει περισσότερο για την Ελλάδα και λιγότερο για τον υπόλοιπο κόσμο.

• Δεν θεωρείτε, για παράδειγμα, ότι η δημοκρατία στην Ευρώπη έχει εκφυλιστεί;

Δεν νομίζω ότι υπήρξε ποτέ πραγματική δημοκρατία. Δεν νομίζω ότι ακόμα και τα παραδοσιακά αριστερά κόμματα ήταν δημοκρατικά. Ηταν ιεραρχικά δομημένες γραφειοκρατίες. Αυτό μου έχει κάνει εντύπωση και στον ΣΥΡΙΖΑ. Μπορεί να μιλά για αρκετά σωστά πράγματα, αλλά έχει μια θεσμική δομή. Αποτελεί μια μίμηση του παρελθόντος, κάποιων σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων. Πρέπει να έχουμε πολύ κριτική προσέγγιση σ’ αυτή την αντίληψη ότι απλώς κάτι δεν πάει καλά.

• Η Ευρώπη δείχνει να επιστρέφει σ’ έναν εθνικισμό και έναν ρατσισμό, οι οποίοι πυροδοτούνται κυρίως εξαιτίας της προσφυγικής κρίσης. Ποιους κινδύνους βλέπετε σ’ αυτό;

Πρόκειται για μια αμφιλεγόμενη διαπίστωση. Σίγουρα δεν ισχύει για την Ελλάδα, η οποία έχει και τεράστια οικονομικά προβλήματα. Ισως η ελληνική κυβέρνηση να μην έχει κάνει πολλά, όμως οι πολίτες σώζουν τους ανθρώπους που φτάνουν με τις βάρκες. Και αυτό είναι αξιοθαύμαστο για μένα. Δηλαδή ο βαθμός οργάνωσης του ελληνικού πληθυσμού.

• Ναι, υπάρχει σημαντική συνεργασία και αλληλεγγύη στην Ελλάδα. Ομως εγώ εννοώ χώρες όπως η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Τσεχία, η Σλοβακία κ.λπ., οι οποίες έχουν και ρατσιστικές κυβερνήσεις.

Ναι, αυτό είναι σωστό. Δεν ισχύει όμως στη Γερμανία, όπου η κατάσταση είναι πιο περίπλοκη. Δεν ισχύει επίσης στον Καναδά. Οι Γερμανοί μπόρεσαν και διαχειρίστηκαν την επανένωση της Γερμανίας.

Είναι αξιοσημείωτη επίσης και η στάση της κυρίας Μέρκελ. Ομως υπάρχουν όρια στα πάντα. Υπάρχει μια ποσότητα αλληλεγγύης στην κοινωνία των πολιτών. Ακόμα και στην Ουγγαρία. Για παράδειγμα στη Βουδαπέστη, υπάρχει σημαντική συμπόνοια για τους πρόσφυγες.

Αντίθετα, στην επαρχία υπάρχουν οι ακροδεξιοί και οι φασίστες. Υπάρχει κάτι αντίστοιχο και στις ΗΠΑ με τους Μεξικανούς. Και όταν ο Τραμπ είπε «να τους πετάξουμε έξω», υπήρξαν αντιδράσεις στην κοινωνία των πολιτών. Πολλοί είχαν γείτονες Μεξικανούς. Ομως, ό,τι και να λέμε για την Ανατολική Ευρώπη, η κοινωνία των πολιτών στις πόλεις είναι πολύ πιο γενναιόδωρη μέσω κοινωνικών δομών που έχουν χτιστεί.

• Υπάρχουν δηλαδή θύλακες αντίστασης.

Στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο εκείνοι που στράφηκαν εναντίον των Εβραίων ήταν οι άνθρωποι στις μικρές πόλεις. Η Βουδαπέστη επέδειξε ισχυρή αντίσταση.

• Αυτό είναι ελπιδοφόρο.

Θα σας πω κάτι. Είμαι γέρος και στην ηλικία μου η σκέψη ότι ολόκληρη η κοινωνία καταρρέει είναι πολύ εύκολη. Εσείς πόσων χρόνων είστε;

• Πενήντα τριών.

Αρα είστε σε διαφορετική θέση από εμένα. Οταν βρίσκεσαι στη δύση της ζωής σου, δεν θέλεις να επικεντρώνεις στο πώς θα χειροτερέψουν τα πράγματα μετά τον θάνατό σου. Βρέθηκα το καλοκαίρι στον σιδηροδρομικό σταθμό του Μονάχου και συγκινήθηκα πάρα πολύ με τις δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους που υποδέχτηκαν τους πρόσφυγες με καλάθια γεμάτα φαγητό.

• Τελικά τι σημαίνει για εσάς το να είσαι ξένος, μετανάστης, πρόσφυγας;

Εχω υπάρξει πολλές φορές. Η οικογένειά μου ήταν από τη Ρωσία και εξαιτίας του ότι η μητέρα μου ήταν μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος, εκτοπιστήκαμε και πήγαμε στην Αμερική. Εχω μάθει λοιπόν να ζω μ’ αυτό. Γνωρίζετε μήπως τον Αλεξάντερ Χέρτσεν για τον οποίο έχω γράψει;

• Ναι, ο Ρώσος συγγραφέας που εξορίστηκε από το τσαρικό καθεστώς.

Ακριβώς. Ηταν αρκετά σοφός για να μη νιώθει εκτοπισμένος. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να ξεπεράσουμε. Δεν χρειάζεται να ενσωματωθείς, να αφομοιωθείς με το νέο περιβάλλον. Δεν χρειάζεται να νιώσεις ότι επιτέλους βρήκες το σπίτι σου. Απλά να ζεις σε μια κατάσταση όπου ουσιαστικά είσαι ξεριζωμένος. Αυτό είναι εύκολο.

• Εννοείτε ότι μπορείς να ζεις χωρίς μια συγκεκριμένη ταυτότητα.

Ακριβώς. Για κάποιους που ακολούθησαν τον πολιτικό δρόμο της εξορίας, όπως η οικογένειά μου, ή για τους Σύρους πρόσφυγες, ίσως αποτελεί μια συνείδηση πολυτελείας. Είναι όμως αναγκαίο. Η σημερινή κρίση είναι μια κατάρρευση των ευρωπαϊκών θεσμών, οι οποίοι είναι πολύ στενόμυαλοι.

Εάν λοιπόν οι πρόσφυγες επιζήσουν απ’ αυτή την κατάρρευση, τότε σε πέντε ή δέκα χρόνια θα πρέπει να ζήσουν σ’ αυτό το μεταίχμιο μεταξύ των διαφόρων ταυτοτήτων. Αυτός είναι ένας βιώσιμος τρόπος ζωής.

Ποιος είναι

Γεννημένος στο Σικάγο το 1943, ο Ρίτσαρντ Σένετ είναι ο πλέον αναγνωρίσιμος Αμερικανός κοινωνιολόγος, προερχόμενος από τη Νέα Αριστερά. Μαθητής της Χάνα Αρεντ, διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης και στο LSE της Βρετανίας, ενώ στο πρακτικό πεδίο συμμετείχε ενεργά στο κίνημα Occupy Wall Street.

Στα ελληνικά έχουν μεταφραστεί αρκετά έργα του όπως «Η τυραννία της οικειότητας» (Νεφέλη), «Οι χρήσεις της αταξίας» (Τροπή), «Η κουλτούρα του νέου καπιταλισμού» (Σαββάλας), «Ο ελαστικοποιημένος άνθρωπος» (Πεδίο) και «Ο τεχνίτης» (Νησίδες).

 Από την ΕφΣυν

Στο κατώφλι της παγκόσμιας ύφεσης και ο κίνδυνος του κραχ

oikonomia.jpg

16.02.2016, 14:00 | Ετικέτες:  Ελλάδα, ΕΚΤ, ΑΕΠ, οικονομία, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τράπεζες

Συντάκτης: 

Κ. Καλλωνιάτης*

Η ελληνική οικονομία βρίσκεται στο πιο κρίσιμο σταυροδρόμι της μεταπολεμικής ιστορίας της. Δεν έχει μόνον να αντιμετωπίσει μια ανεξέλεγκτη προσφυγική κρίση, μια οξεία πολιτική πόλωση και τις επείγουσες ανάγκες ρευστότητας που σκοντάφτουν στις σοβαρές δυσκολίες εφαρμογής της μνημονιακής συμφωνίας (βλ. δικαιολογημένη κοινωνική αντίδραση στη νέα λιτότητα, αλλά και αδιαλλαξία των πιστωτών στο ενδεχόμενο μιας χαλάρωσης χάριν της ανάπτυξης).

Εχει επίσης να αντιμετωπίσει μια κυοφορούμενη παγκόσμια οικονομική ύφεση, η οποία εφόσον κλιμακωθεί μπορεί να οδηγήσει σε χρηματοπιστωτικό κραχ πρωτόγνωρων διαστάσεων.

Το τελευταίο διάστημα τα μηνύματα είναι απογοητευτικά: οι σχεδιαζόμενες απολύσεις των μεγάλων πολυεθνικών αυξάνονται διεθνώς με ταχύ ρυθμό που θυμίζει την τελευταία ύφεση, οι μεγάλες επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου κλείνουν σε εκατοντάδες τοποθεσίες, τα εταιρικά περιθώρια κέρδους βυθίζονται, το παγκόσμιο εμπόριο επιβραδύνεται δραματικά, και αρκετές μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση. Ενδεικτικά αναφέρουμε:

• 1. Πέντε μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες που θεωρούνται ότι βρίσκονται σε πολύ σοβαρό κίνδυνο (Deutsche Bank, Credit Suisse, Santander, Barclays και RBS), με πρώτη την Deutsche Bank που είναι η μεγαλύτερη τράπεζα στη Γερμανία, και έχει μεγαλύτερη έκθεση σε παράγωγα (55 τρισ. ευρώ) από οποιαδήποτε άλλη τράπεζα στον κόσμο. Πρόσφατα η Deutsche Bank ανακοίνωσε ζημιές 6,8 δισ. ευρώ και υπάρχουν έντονοι φόβοι μήπως γίνει για την Ε.Ε. ό,τι ήταν η Lehman Brothers για τις ΗΠΑ. Είναι χαρακτηριστικό πως ο δείκτης μετοχών των τραπεζών πέφτει στην Ε.Ε. ταχύτερα από τον γενικό δείκτη: μεταξύ 24 Αυγούστου 2015 και 8 Φεβρουαρίου 2016 ο δείκτης EuroStoxx 600 Banks έχασε 36%, ενώ την ίδια περίοδο ο δείκτης EuroStoxx 50 έχασε 21%.

• 2. Ο δείκτης ναύλων ξηρού φορτίου Baltic Dry, ο οποίος καθρεφτίζει την εξέλιξη του διεθνούς εμπορίου, κατέγραψε νέο χαμηλό ρεκόρ όλων των εποχών στις 290 μονάδες, σημειώνοντας κάθετη πτώση κατά 88% στη διάρκεια των 25 τελευταίων μηνών.
• 3. Στις ΗΠΑ, οι εργοστασιακές παραγγελίες πέφτουν εδώ και 14 μήνες στη σειρά.

• 4. Τα εταιρικά περιθώρια κέρδους κορυφώθηκαν στη διάρκεια του γ΄ τριμήνου 2014 κι έκτοτε μειώνονται σταθερά, ενώ μια σειρά από εταιρικές τριμηνιαίες εκθέσεις που βλέπουν το φως της δημοσιότητας είναι εξαιρετικά απογοητευτικές.

• 5. Η αγορά των ομολόγων Junk συνεχίζει να κατρακυλάει στη Wall Street.

• 6. Το μεγαλύτερο ορυχείο άνθρακα στη ΒΑ Κίνα απέλυσε μέσα σε μια νύχτα 100.000 εργάτες, δηλαδή το 40% του προσωπικού του, ενώ εκτιμάται πως ο αριθμός των απολύσεων στον κλάδο θα ανέλθει στις 400.000. Ο αριθμός των περικοπών θέσεων εργασίας στις ΗΠΑ έχει εκτοξευθεί στο 218% κατά τον μήνα Ιανουάριο, σύμφωνα με την Challenger, Gray & Christmas, την ίδια ώρα που η Ε.Ε. ακολουθεί κατά πόδας. Αναλυτικότερα, η Credit Suisse ανακοίνωσε ότι θα καταργήσει 4.000 θέσεις εργασίας, η Royal Dutch Shell 10.000 θέσεις εργασίας, η Caterpillar ανακοίνωσε ότι θα κλείσει πέντε εργοστάσια και θ’ απολύσει 670 εργαζόμενους, η Yahoo είπε ότι πρόκειται να απολύσει το 15% του συνολικού εργατικού δυναμικού της, η Johnson & Johnson θα περικόψει το προσωπικό της κατά 3.000 θέσεις εργασίας, ενώ η Sprint μόλις απέλυσε το 8% του εργατικού δυναμικού της και η GoPro είναι έτοιμη να κάνει το ίδιο για το 7% των εργαζομένων της. Τέλος, η Deutsche Bank ανακοίνωσε απολύσεις 35.000 εργαζομένων και έξοδό της από 10 χώρες.

• 7. Σε όλη την Αμερική, τα καταστήματα λιανικής πώλησης κλείνουν με καταιγιστικό ρυθμό. Δείτε ενδεικτικά: η Wal-Mart κλείνει 269 καταστήματα (συμπεριλαμβανομένων 154 στο εσωτερικό των ΗΠΑ), η Κ-Mart κλείνει πάνω από δύο δωδεκάδες καταστήματα τους επόμενους μήνες, η J.C. Penney κλείνει 47καταστήματα, μετά το κλείσιμο συνολικά 40 καταστημάτων το 2015, η Macy έχει αποφασίσει ότι χρειάζεται να κλείσει 36 καταστήματα και να απολύσει περίπου 2.500 εργαζόμενους, ενώ η Gap βρίσκεται στη διαδικασία κλεισίματος 175 καταστημάτων στη Βόρεια Αμερική.

• 8. Σύμφωνα με τους «New York Times», η κινεζική οικονομία αντιμετωπίζει ένα βουνό από τα επισφαλή δάνεια που εκτιμάται πως υπερβαίνει τα 5 τρισ. δολ., όταν το σύνολο του τραπεζικού της συστήματος έχει φουσκώσει στα 35 τρισ., με το κινεζικό ΑΕΠ να αποτιμάται στα 10 τρισ. Στο μεταξύ, οι κινεζικές εξαγωγές μειώνονται ραγδαία (-6,6% τον Ιανουάριο) ενώ οι εισαγωγές της κυριολεκτικά βυθίζονται (-14,4% τον Ιανουάριο κι όχι μόνον). Αυτό συμβαίνει στη σκιά ενός συνολικού χρέους (δημόσιου, ιδιωτικού και τραπεζικού), που στην επταετία 2007-2014 τετραπλασιάστηκε κι από 7 τρισ. δολ. έφθασε τα 28 τρισ. ή 282% του ΑΕΠ!

• 9. Η Ιαπωνία έχει θέσει σε εφαρμογή ένα πρόγραμμα αρνητικού επιτοκίου σε μια απελπισμένη προσπάθεια να ωθήσει τις τράπεζες να δίνουν περισσότερα δάνεια. Στην πολιτική των αρνητικών επιτοκίων κατέφυγε η κυβέρνηση της χώρας, αφού διαπίστωσε πως η πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης και υποτίμησης του γεν κατά 33% την τελευταία τριετία δεν κατάφερε να βγάλει την οικονομία της από τη στασιμότητα (-0,4% το ΑΕΠ της το δ΄ τρίμηνο 2015 σε ετήσια βάση).

• 10. Η παγκόσμια οικονομία χρειάζεται απεγνωσμένα η τιμή του πετρελαίου να αντιστραφεί, αλλά η Morgan Stanley λέει ότι δεν θα δούμε 80 δολ. το πετρέλαιο και πάλι μέχρι το 2018. Στο ενδιάμεσο μπορεί να πέσει στα 20 δολ., δηλαδή κάτω από το κόστος παραγωγής του.

• 11. Οι τιμές των εμπορευμάτων έχουν πέσει κατά 40% και πολλοί πιστεύουν πως η εξέλιξη αυτή οδηγεί στον αποπληθωρισμό και την παγίδα του χρέους.

• 12. Καθώς το διεθνές εμπόριο συρρικνώνεται και η παγκόσμια οικονομία επιβραδύνει υποχρεώνοντας τους διεθνείς οργανισμούς να αναθεωρούν πτωτικά τις προβλέψεις τους για τους ρυθμούς ανάπτυξης, ο ανταγωνισμός των μεγάλων οικονομιών οξύνεται με διαδοχικές ανταγωνιστικές νομισματικές υποτιμήσεις που δεν οδηγούν στην ανάπτυξη αλλά στην αναδίπλωση των εμπορικών σχέσεων. Χαρακτηριστικά οι ΗΠΑ επέβαλαν πρόσφατα 256% δασμούς στις εισαγωγές χάλυβα από την Κίνα στην πρώτη ένδειξη μικρής υποτίμησης του γιουάν κι ενώ πολλοί αναμένουν περαιτέρω 30%-40% υποτίμησή του.

Το βασικό, ωστόσο, πρόβλημα είναι ότι η παγκόσμια οικονομία διολισθαίνει σήμερα σε μια νέα κρίση με μεγαλύτερα βάρη και χωρίς τις άμυνες και τα φρένα που διέθετε στην κρίση του 2008. Συγκεκριμένα, οι μεν αμυντικές οικονομικές πολιτικές στέρεψαν (φρένα), τα δε βάρη αυξήθηκαν (χρέη) από το 2008 ώς σήμερα.

Ειδικότερα, ευρωζώνη, Ιαπωνία, Ελβετία, Δανία και Σουηδία έχουν ήδη υιοθετήσει μια νομισματική πολιτική αρνητικών επιτοκίων σε μια απεγνωσμένη προσπάθεια να δώσουν νέα αναπτυξιακή ώθηση στις οικονομίες τους, επειδή ακριβώς οι προηγούμενες πολιτικές των μηδενικών επιτοκίων και της ποσοτικής χαλάρωσης (εκτύπωση χρήματος) που ακολούθησαν οι κεντρικές τους τράπεζες απέφεραν ελάχιστα αποτελέσματα, καθώς τα χρήματα κάλυψαν κεφαλαιακά κενά των τραπεζών ή πήγαν στη χρηματιστηριακή κερδοσκοπία αντί για την πραγματική οικονομία, όπου οι αποδόσεις (ποσοστά κέρδους) παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα, με συνέπεια να μη γίνονται ιδιωτικές επενδύσεις.

Παράλληλα, τα περιθώρια άσκησης επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής εξαντλήθηκαν καθώς οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης περιορίζουν τα κρατικά έσοδα, ενώ οι αυξημένες δανειακές υποχρεώσεις επιβαρύνουν τις δημόσιες δαπάνες.

Ως σαφής επιβεβαίωση των παραπάνω, ο λόγος των κρατικών χρεών προς το ΑΕΠ αυξήθηκε παντού διεθνώς (βλέπε πίνακα).

Ωστόσο, στις αναδυόμενες οικονομίες η αύξηση του κρατικού χρέους ήταν περιορισμένη, ενώ τα επίπεδά του παρέμειναν χαμηλά, κάτι που είχε συντελέσει το 2008 στο να αποτελέσουν οι αναπτυσσόμενες οικονομίες μοχλό ανάπτυξης για την παγκόσμια οικονομία, αντισταθμίζοντας την κρίση στην αναπτυγμένη Δύση.

Στην επταετία που μεσολάβησε, εντούτοις, η ανάπτυξη των αναδυόμενων οικονομιών βασίστηκε στην προσέλκυση δανειακών κεφαλαίων από τη Δύση (λόγω φθηνού χρήματος), με συνέπεια την υπερχρέωση των επιχειρήσεών τους: έτσι, το μη χρηματοπιστωτικό χρέος των επιχειρήσεων στις αναδυόμενες οικονομίες γνώρισε δραματική αύξηση από 60% του ΑΕΠ το 2008 σε 90% το 2015!

Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την κατάρρευση των τιμών των εμπορευμάτων –των οποίων οι οικονομίες αυτές είναι οι βασικοί εξαγωγείς– και την επιβράδυνση της ανάπτυξης στην Κίνα (τους τελευταίους 15 μήνες οι εισαγωγές της σταθερά υποχωρούν) και τη Δύση, έχει οδηγήσει σε δυσκολίες αποπληρωμής των δανείων, με συνέπεια τα κεφάλαια να εγκαταλείπουν μαζικά τις χώρες αυτές και τα νομίσματά τους να υποτιμώνται έναντι του δολαρίου και του ευρώ.

Οχι τυχαία, σε τελευταία του έκθεση το ΔΝΤ εκτιμά πως ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την παγκόσμια οικονομία είναι οι κλυδωνιζόμενες αναδυόμενες οικονομίες, όπου οι ιδιωτικές επιχειρήσεις έχουν επωμιστεί χρέη άνω των 3 τρισ. δολ. και οι ρυθμοί ανάπτυξης υποχωρούν για 5ο συνεχόμενο έτος. Ομως και στις αναπτυγμένες οικονομίες διογκώθηκαν τα εταιρικά χρέη με πρώτες τις ΗΠΑ όπου μέσα στην επταετία αυξήθηκαν κατά 1 τρις δολ (14% περισσότερα απ’ ό,τι πριν από το 2008).

Συμπερασματικά, με την αύξηση των κρατικών και ιδιωτικών χρεών το συνολικό παγκόσμιο απόθεμα χρεών από 142 τρισ. δολ. το 2007, ανήλθε στα 200 τρισ. δολ. σήμερα (βλ. έκθεση McKinsey, Φεβρ. 2015) και ως ποσοστό του παγκόσμιου ΑΕΠ πέρασε από το 269% στο 286% το 2014.

Με άλλα λόγια, ενώ οι πολιτικές λιτότητας κυριάρχησαν διεθνώς, καμία απομόχλευση (μείωση δανεισμού) δεν έλαβε χώρα και η νέα χρηματοπιστωτική κρίση βρίσκει την παγκόσμια οικονομία σε δραματικά χειρότερη κατάσταση, με τα περιθώρια κέρδους να μειώνονται, τη φούσκα των αγορών να σκάει και τις οικονομικές πολιτικές να μην προσφέρουν κανένα αποτελεσματικό αλεξίπτωτο στην πτώση τους.

Αυτό πρακτικά σημαίνει πως την απομόχλευση που δεν αποτόλμησαν τράπεζες και κυβερνήσεις ώς σήμερα θα την επιβάλει η νέα κρίση με εξαιρετικά βίαιο τρόπο (κραχ και πιθανότατα πόλεμος) τους μήνες που έρχονται.

Στο πλαίσιο αυτό, γίνεται κατανοητή η πρεμούρα της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ να κλείσει με την αξιολόγηση και να προχωρήσει γρήγορα στην άντληση ρευστότητας (εκκρεμεί από τον Νοέμβριο η δόση των 5,7 δισ., ενώ αναμένεται φθηνή χρηματοδότηση ελληνικών τραπεζών από την ΕΚΤ) και στην ελάφρυνση του χρέους.

Πρέπει, όμως, να γνωρίζει πως με το τρίτο Μνημόνιο δεν υπάρχει σωτηρία και πως, αν δεν εντάξει στο περίφημο παράλληλο πρόγραμμα ένα μαζικό σχέδιο δημιουργίας νέων θέσεων απασχόλησης, η κατάσταση θα τεθεί σύντομα εκτός ελέγχου με το νέο τσουνάμι της κρίσης (βλ. εκρηκτικό κοκτέιλ ύφεσης και προσφυγικού).

Από την άλλη, πολλοί στην Αριστερά που βλέπουν την κρίση σαν απλή κρίση του ευρώ και σαν επικύρωση των προτάσεων για επιστροφή σε ένα υποτιμημένο εθνικό νόμισμα, καλά θα κάνουν να διδαχθούν τόσο από την ιστορία του Μεσοπολέμου όσο κι από τη σύγχρονη γενικευμένη αποτυχία των κεϊνσιανών πολιτικών νομισματικής επέκτασης και υποτίμησης ανά τον κόσμο. Αυτό που ζούμε δεν είναι μια νομισματική αλλά μια γενικευμένη καπιταλιστική κρίση.

*οικονομολόγος

Από την ΕφΣυν