Αντιδικτατορικό Φοιτητικό Κίνημα: Το ανολοκλήρωτο κίνημα

polytexneio-epeteios.jpg

Φωτογραφία Αρχείου από την επέτειο του Πολυτεχνείου- 1999 | EUROKINISSI/ΚΑΤΣΙΚΑΤΣΟΥ ΧΑΡΑ

10.11.2015, 14:59 | Ετικέτες:  φοιτητές, κινήματα, δικτατορία

Συντάκτης: 

Ολύμπιος Δαφέρμος*

Πολύς λόγος έγινε, κατά τα πρώτα χρόνια του Μνημονίου, για την πολιτεία και διαδρομή της «γενιάς του Πολυτεχνείου» κατά τη Μεταπολίτευση.

Σχεδόν όλα τα αμαρτήματα της Μεταπολίτευσης σε αυτή χρεώθηκαν – το ίδιο συνέβη και στη Γαλλία με τον Μάη του 1968. Εως και άχρηστη γενιά χαρακτηρίστηκε!

Υπήρξε όμως δρώσα η γενιά κατά τη Μεταπολίτευση;

Υπήρξε, δηλαδή, έστω και ένα μέρος της που πήρε πολιτικές ή άλλες πρωτοβουλίες και έδρασε επηρεασμένο από τα ιστορικά γεγονότα, τα ήθη, τη λειτουργία και τη δράση του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος (αφκ);

Τέτοιο φαινόμενο δεν υπήρξε κατά τη Μεταπολίτευση. Η λεγόμενη γενιά του Πολυτεχνείου έπαψε να υπάρχει από τις 18 Νοεμβρίου 1973.

Το αφκ και το Πολυτεχνείο έναν στόχο είχαν: τον εξοστρακισμό της χούντας από την εξουσία και δευτερευόντως την απεξάρτηση της χώρας από τις ΗΠΑ.  Οι θέσεις του και τα συνθήματά του αυτό έδειχναν.

Για τη μετά τη χούντα εποχή δεν είπε απολύτως τίποτα. Δεν ήταν ένα κίνημα καθολικής αμφισβήτησης όπως εκείνα στην Ευρώπη. Ούτε καν τις απαρχαιωμένες εξουσιαστικές δομές του ελληνικού Πανεπιστημίου αμφισβήτησε!

Αντίθετα, μάλλον με σεβασμό τις αντιμετώπιζε, τουλάχιστον στο Πολυτεχνείο, σε αντίθεση με τον γαλλικό Μάη!

Αμφισβήτησε μόνο τη χουντική τάξη πραγμάτων. Ενώ στην οργάνωση, λειτουργία και δράση του ήταν ανατρεπτικό, οι πολιτικές του θέσεις δεν ξεπερνούσαν το αίτημα να ανατραπεί το δικτατορικό καθεστώς.

Ας δούμε, όμως, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του κινήματος, τα οποία δεν κατάφερε να θεωρητικοποιήσει και να συγκροτήσει θέσεις για τη μετά τη δικτατορία εποχή.

Το αφκ, κάτω από τις σκληρές συνθήκες της δικτατορίας, λειτούργησε αμεσοδημοκρατικά. Η οργάνωσή του δομήθηκε «από τα κάτω». Δεν επέλεξε ηγεσία αλλά ανακλητούς εκπροσώπους, οι οποίοι είχαν έναν συντονιστικό ρόλο και δεν αποφάσιζαν ερήμην των αντιστασιακών πυρήνων των σχολών.

Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων οι αποφάσεις, είτε στις συνελεύσεις είτε στους πυρήνες των σχολών, ήταν συναινετικές, δηλαδή ομόφωνες.

Το κίνημα ήταν αυτόνομο. Ποτέ δεν καθοδηγήθηκε ούτε προσέτρεξε για βοήθεια σε κέντρα εκτός φοιτητικού χώρου.

Ηταν ένα αντιαυταρχικό, αντιιεραρχικό και βαθύτατα δημοκρατικό κίνημα.

Δεν είχε οικονομικά και συνδικαλιστικά αιτήματα. Το πολιτικό του αίτημα αφορούσε όλη την κοινωνία.

Δεν ήταν εθνικιστικό. Αντίθετα είχε και διεθνιστικά χαρακτηριστικά.

Δεν είχε ιδεολογική ομοιομορφία. Στις γραμμές του έδρασαν το σύνολο των αριστερών και αμφισβητησιακών δυνάμεων, χωρίς καμιά να το καθορίσει.

Κυριαρχούσε η αλληλεγγύη μεταξύ των ενεργοποιημένων φοιτητών, κυρίως μετά τα σκληρά χτυπήματα του καθεστώτος.

Ζητούσε δημοκρατία και λειτουργούσε δημοκρατικά. Ζητούσε ελευθερία και εκφράζονταν ελεύθερα, και προς τα μέσα και προς τα έξω, όλοι οι συμμετέχοντες. Υπήρξε συσχέτιση μέσων και σκοπού.

Δεν θέλησε ποτέ να έρθει σε καμιά διαπραγμάτευση με το καθεστώς.

Ολα τα παραπάνω χαρακτηριστικά του -αυτονομία, αυτοοργάνωση, εθελοντική συνεργασία, άμεση δημοκρατία-συναίνεση, μη ιεραρχική διαδικασία λήψης αποφάσεων, αλληλοβοήθεια, καθολική άρνηση διαπραγμάτευσης με την εξουσία, άμεση δράση (στη δράση του προεικονίζεται η κοινωνία που θέλει να δημιουργήσει) και απόλυτη συμφωνία μέσων και σκοπού- συνθέτουν τις αρχές οργάνωσης, λειτουργίας και δράσης των αναρχικών, σύμφωνα με τον Ντ. Γκρέμπερ.

Ολα τα παραπάνω το κίνημα ποτέ δεν τα πρόβαλε, ούτε προς τα μέσα ούτε προς τα έξω, ως ιδεολογικές και πολιτικές του θέσεις. Παρέμεινε ένα κίνημα με έναν γενικό αριστερό προσανατολισμό, χωρίς ούτε αυτόν να τον εξειδικεύσει.

Ηταν επόμενο, λοιπόν, η κατάρρευση της δικτατορίας να βρει τους φοιτητές «άοπλους» και αμήχανους.

Η εμπειρία του κινήματος, από κάθε φοιτητή ξεχωριστά, δεν σημαίνει ότι συνειδητοποίησε τη φυσιογνωμία του και τα νέα πολιτικά ήθη που κόμισε.

Γι’ αυτά τα ζητήματα δεν έγινε καμιά συζήτηση, ούτε κατά τη διάρκεια της δικτατορίας –δεν ήταν δυνατόν– ούτε και αμέσως μετά.

Στη Μεταπολίτευση το τοπίο, στον αριστερό χώρο, καθορίστηκε απολύτως από τις οργανωμένες δυνάμεις της Αριστεράς, μικρές και μεγάλες, τις οποίες δεν συνέφερε να συζητηθούν τα ήθη του αφκ, αφού αυτά αντιστρατεύονταν τα χαρακτηριστικά της δικής τους οργάνωσης και λειτουργίας.

Στη Μεταπολίτευση οι φοιτητές του αφκ μοιάζουν κομφορμιστές. Δεν έχουν επεξεργασμένες θέσεις, τέτοιες που θα τους επέτρεπαν να αμφισβητήσουν τη νέα πραγματικότητα και να χαράξουν έναν ριζοσπαστικό δρόμο αντίδρασης βασισμένο στις δικές τους εμπειρίες.

Ετσι γίνονται εύκολη «βορά» των αριστερών κομμάτων και οργανώσεων, στις οποίες δεν μπόρεσαν να κομίσουν τίποτα, και του οικονομικοκοινωνικού συστήματος, του οποίου δεν αμφισβήτησαν ούτε τη λογική ούτε και την ηθική.

Με ποια ιδεολογικοπολιτική συγκρότηση θα το έκαναν;

Ελάχιστοι πήραν διακεκριμένες πολιτικές θέσεις χωρίς να «δείξουν» ένα διαφορετικό πολιτικό στίγμα.

Κάποιοι άλλοι ιδιώτευσαν μελαγχολώντας. Κομμάτια και θρύψαλα!

Σε κάθε περίπτωση η όποια πορεία ήταν προσωπική και όχι της γενιάς. Κινήματα ή άλλες πρωτοβουλίες εμπνεόμενες από του αφκ δεν υπήρξαν στη Μεταπολίτευση.

Ποια ευθύνη, λοιπόν, μπορεί να έχει η γενιά (που δεν υπήρξε στη Μεταπολίτευση) για τη σημερινή θλιβερή πραγματικότητα της χώρας;

Οι παρακαταθήκες της είναι γνωστές: αντίσταση, ανιδιοτέλεια, δημοκρατική λειτουργία, ελευθερία, αυτονομία, χειραφέτηση, πολιτικό ήθος, κοινωνική ευαισθησία, αξιοπρέπεια κ.ά.

Η Μεταπολίτευση τους γύρισε την πλάτη!

Επίμετρο: Στη Μεταπολίτευση, στον δημόσιο λόγο η «νεολαία» μετατρέπεται από απειλή σε εγγυητή της δημοκρατικής ομαλότητας και ελπίδα για το μέλλον.

Γι’ αυτό και η «γενιά του Πολυτεχνείου» δαιμονοποιήθηκε τα τελευταία χρόνια. Χρεώθηκε την ηχηρή διάψευση ουτοπικών προσδοκιών (Εφη Αβδελά, «Αυγή» 9.11.14)».

ΥΓ. Θα έχει πολύ ενδιαφέρον να εξεταστούν οι διαφορές του αφκ και των φοιτητικών κινημάτων των ευρωπαϊκών χωρών, την αντίστοιχη περίοδο, και ιδιαίτερα του γαλλικού Μάη. Τα κινήματα αυτά άσκησαν θεμελιακή κριτική στο σύνολο του συστήματος και στις εξουσιαστικές δομές του, έτσι που μετά το τέλος τους να έχουν επηρεάσει σημαντικά και τη λογική της εξουσίας και τις ανθρώπινες και κοινωνικές σχέσεις.

*επίτιμος σύμβουλος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Από την Εφ.Συν 10- 11-15