Η ανισότητα βαθαίνει τις κοινωνικές πληγές
ftoxeia_aporoi.jpg
«Η κρίση που επέτεινε τη φτώχεια και τις κοινωνικές ανισότητες και αποσάθρωσε το ήδη ανεπαρκές κράτος πρόνοιας, δεν είχε μόνο ηττημένους και χαμένους, αλλά και κερδισμένους» αναφέρεται στην έρευνα | EUROKINISSI/ ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ
Ποιος πληρώνει την κρίση; Ο λαός. Για τους «άλλους» υπάρχει φοροασυλία και φοροαπαλλαγή. Ταξικά μιλώντας, την κρίση πληρώνουν τα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού. Αλλά θα έρθει η Αριστερά στην εξουσία να αμβλύνει τις ανισότητες, μας ψιθυρίζει ο διαβολάκος. Ας τον αγνοήσουμε...
Καμιά φορά, όμως, η γλώσσα των αριθμών τσακίζει νεύρα, αφού -με βάση την εξέλιξη των εισοδημάτων- δεν έχουν πληγεί όλοι με τον ίδιο τρόπο: στο διάστημα 2008-2014, το 10% των φτωχότερων νοικοκυριών είχε απώλεια 85% ενώ οι απώλειες του 30% των υψηλότερων εισοδημάτων ήταν 17%-20%.
Επίσης, αθροίζοντας τους άμεσους φόρους και τους φόρους ακινήτων, η συνολική φορολόγηση των ασθενέστερων στρωμάτων το διάστημα 2008-2012 αυξήθηκε κατά 338%, ενώ των πλουσιότερων κατά μόνο 9%.
Στοιχεία-σοκ
Πρόκειται για στοιχεία από έρευνα των Τάσου Γιαννίτση (πρώην υπουργού και καθηγητή στο ΕΚΠΑ) και Σταύρου Ζωγραφάκη (αντιπρύτανη στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών) που χρησιμοποιεί ο διευθυντής του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών και καθηγητής στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του ΕΚΠΑ, Νίκος Δεμερτζής, τα οποία μας... σήκωσαν την τρίχα.
Οχι γιατί δεν το ζούσαμε, αλλά επειδή δεν γνωρίζαμε το μέγεθος της ανισότητας.
Οπως παρατηρεί στον πρόλογο του «Πολιτικού Πορτρέτου της Ελλάδας», που μόλις κυκλοφόρησε από το ΕΚΚΕ και τις εκδόσεις Gutenberg, «η κρίση που επέτεινε τη φτώχεια και τις κοινωνικές ανισότητες και αποσάθρωσε το ήδη ανεπαρκές κράτος πρόνοιας, δεν είχε μόνο ηττημένους και χαμένους, αλλά και κερδισμένους από την ηθελημένη πολιτική φοροασυλίας και φοροδιαφυγής». Κάτι για το οποίο υπάρχουν μόνο πολιτικές ευθύνες.
Με μελέτες περισσότερων από 30 επιστημόνων σε 26 άρθρα, στεκόμαστε σε ένα που καταγράφει τα συναισθήματα του «βδελύγματος», ή αλλιώς του συνήθους θύματος των πολιτικών που εφαρμόζονται.
Στη μελέτη τους «Συναισθήματα, κίνητρα και πολιτική συμπεριφορά στην Ελλάδα της κρίσης» οι Μπετίνα Ντάβου, Νίκος Δεμερτζής και Βασίλης Θάνου διερευνούν και αποτιμούν τα κυρίαρχα συναισθήματα του πληθυσμού εν μέσω κρίσης.
Πριν απ’ όλα, ο συνομιλητής μας Ν. Δεμερτζής παρατηρεί ότι ελάχιστα έως ουδόλως γίνεται λόγος για την ταξική ανισότητα στην Ελλάδα από πολιτικούς και κόμματα, ούτε και αναφέρονται τα προαναφερθέντα στοιχεία που αποτέλεσαν την αφορμή της συζήτησής μας.
Συνήθως επικρατούν συνθήματα και στερεότυπα. «Σε αυτή τη χώρα έχει χαθεί η κυριολεξία: για παράδειγμα, λένε “πρώτη φορά Αριστερά”, όταν είναι γνωστό πως πρόκειται για συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛΛ. Γίνεται λόγος για μεταρρυθμίσεις, ενώ πρόκειται για απορρυθμίσεις».
Νευρική κρίση
Ποια είναι όμως η συναισθηματική μας κατάσταση έπειτα από τόσα χρόνια κρίσης; Εχουμε μάλλον εξουθενωθεί.
Οπως παρατηρεί ο καθηγητής, οι κοινωνικές ανισότητες που έχουν επιταθεί, έχουν δημιουργήσει μια διάχυτη αίσθηση αδικίας, η οποία μεταφράζεται συνήθως σε οργή, λύπη, φόβο, ακόμη και ντροπή ή ταπείνωση.
Συχνά και σε ένα συνδυασμό συναισθημάτων που μπορεί να αλληλοεξουδετερώνονται. Διακρίνει μάλιστα δύο συναισθήματα, της ελπίδας και της επάρκειας, από τον συνδυασμό των οποίων προκύπτει (ή όχι) δράση.
Σε αυτή τη βάση έχει παρατηρήσει τα εξής:
Οταν κάποιος έχει λιγοστές προσδοκίες και επάρκεια νιώθει απομονωμένος, εξουθενωμένος και δύσκολα δραστηριοποιείται.
Οταν κάποιος αισθάνεται υψηλή επάρκεια, αλλά διατηρεί χαμηλές ελπίδες, τότε καταφεύγει σε ξεσπάσματα, εκρήξεις οργής.
Από την άλλη, όταν τρέφει υψηλές ελπίδες και νιώθει λίγη επάρκεια τείνει να παρακολουθεί και να υποστηρίζει τις κυρίαρχες –κυβερνητικές– επιλογές.
Τέλος, όταν όχι μόνο ελπίζει σθεναρά, αλλά αισθάνεται και υψηλή επάρκεια, τότε αυξάνονται οι πιθανότητες να στραφεί προς οργανωμένη συλλογική δράση και πολιτική κινητοποίηση. Εχει παρατηρηθεί μάλιστα ότι περνάμε από διάφορες φάσεις.
Περνάμε... φάσεις
Ετσι, την περίοδο Δεκεμβρίου 2009 – Μαΐου 2010 θεωρεί ότι οι περισσότεροι βρίσκονταν σε φάση αδράνειας, το 2010-2011 ότι βρέθηκαν σε κατάσταση εκδραμάτισης και αυθόρμητου ξεσπάσματος.
Την περίοδο εκείνη είχαν οργανωθεί πολλές δεκάδες συλλαλητήρια και γενικές απεργίες χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα, λόγω και του κατακερματισμού των δυνάμεων της εργασίας, αλλά και της απέλπιδας συναισθηματικής ατμόσφαιρας.
Το 2011-2012 άρχισαν να υπάρχουν δείγματα συλλογικής αντίδρασης, αλλά και κόπωσης. Σήμερα βλέπει να δεσπόζουν συναισθήματα που δύσκολα μετατρέπονται σε δράση: αδιέξοδος θυμός, αηδία, απελπισία, απόγνωση, άγχος, αλλά και φόβος.
Επισημαίνει τη δυσκολία που υπάρχει να αποτυπωθούν αρνητικά συναισθήματα που -παρότι βιώνονται- δύσκολα εκφράζονται δημοσίως, επειδή δεν είναι κοινωνικώς επιτρεπτά:
«Για παράδειγμα, δύσκολα θα πει κάποιος ότι νιώθει μίσος, φθόνο, ζήλια, χαιρεκακία ή εκδικητικότητα -είναι κάτι που δεν ομολογείς ανοιχτά».
Πολλές φορές αυτά δεν είναι συναισθήματα που αναδύονται απ’ ευθείας, αλλά κατά τρόπο διαμεσολαβημένο, από τη δραματοποιημένη δηλαδή ειδησεογραφία και μιντιακή παραγωγή».
Μαρτυρίες
Οι μαρτυρίες, όπως προκύπτουν από τις σε βάθος συνεντεύξεις όσων πήραν μέρος στην έρευνα, με το δείγμα να είναι όσο το δυνατόν πιο αντιπροσωπευτικό σε σχέση με τη γενική οικονομικοκοινωνική κατάταξη του γενικού πληθυσμού, αντανακλούν τον φόβο για το μέλλον, την απαισιοδοξία, την αγωνία και την απογοήτευση.
Εξομολογούνται τον τρόμο μπροστά στην απόλυση, την αποθάρρυνση μπροστά στην πλήρη εκμετάλλευση που βιώνουν και την εξαθλίωση που τους απειλεί, την απελπισία όταν παραδέχονται ότι αρνούνται να παραδεχτούν την πραγματικότητα και νομίζουν ότι ζουν ένα ψέμα.
«Αυτό που ακόμη συμβαίνει σε πολλούς από μας είναι να βιώνουμε την κρίση σαν ένα τραυματικό γεγονός που παραβιάζει τους αμυντικούς μας μηχανισμούς.
»Το τραυματικό συμβάν υπερβαίνει τα συνήθη γνωστικά και συμβολικά μέσα που έχει στη διάθεσή του το υποκείμενο, για να κατανοήσει την πραγματικότητα γύρω του. Χάνει την αίσθηση ελέγχου, νιώθει να έχει παραδοθεί, να έχει μουδιάσει γνωστικά, βουλητικά και συναισθηματικά».
Κι ενώ το μέλλον παραμένει άδηλο, ο χρόνος είναι ο μόνος που θα μας δείξει αν θα υπάρξουν μόνιμα αποτελέσματα της κρίσης που θα αποτυπωθούν στη νέα γενιά που τώρα κοινωνικοποιείται.
Η κρίση συνεπάγεται τεράστια οδύνη σε εκατοντάδες χιλιάδες συμπολιτών μας ατομικά.
Το αν θα εξελιχθεί σε πολιτισμικό τραύμα, δηλαδή «αν αυτή η κρίση θα έχει σημαδέψει ανεξίτηλα τις κοινωνικές και ατομικές ταυτότητες και αν θα έχει επηρεάσει τα συστήματα αναφοράς, το νόημα, τις αξίες και τις νοοτροπίες μας, είναι κάτι που μέλλει να αποδειχθεί», παρατηρεί ο συνομιλητής μας
Από την Εφημερίδα των Συντακτών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου