Δευτέρα 11 Σεπτεμβρίου 2017

Πακτωλός μαύρου χρήματος σε ευρωπαίους πολιτικούς

Τρία δισ. δολάρια σε δωροδοκίες από τον πρόεδρο του Αζερμπαϊτζάν
Πακτωλός μαύρου χρήματος σε ευρωπαίους πολιτικούς
Ο «Πούτιν της Κασπίας», Ιλχάμ Αλίγεφ, εξαγόραζε στήριξη από το εξωτερικό προσφέροντας πανάκριβα «δώρα»
εκτύπωση  

 Χλιδή, σπατάλη και διαφθορά επικών διαστάσεων. Δεν πρόκειται για απλή «διπλωματία του χαβιαριού», με τις γνωστές πολυτέλειες σε ξένους επισήμους, αλλά για ένα θηριώδες «πλυντήριο» αμαρτωλού κρατικού λόμπινγκ, και ξεπλύματος τεράστιων ποσών μαύρου χρήματος.
 
Το Αζερμπαϊτζάν, υπό την αυταρχική και διεφθαρμένη ηγεσία του Ιλχάμ Αλίγεφ, φαίνεται πως ξόδεψε περίπου 2,9 δισ. δολάρια από το 2012 έως το 2014 για να εξαγοράσει στήριξη από το εξωτερικό, προσφέροντας πανάκριβα «δώρα» σε ευρωπαίους πολιτικούς, επιχειρηματίες, λομπίστες και δημοσιογράφους. Για να μη μιλούν, και να κάνουν τα στραβά μάτια στις κατάφωρες παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε αυτή την πλούσια σε πετρέλαιo πρώην σοβιετική δημοκρατία του Καυκάσου.

Το σκάνδαλο ήρθε στο φως από σύμπραξη ερευνητών δημοσιογράφων σε μεγάλες ευρωπαϊκές εφημερίδες («Guardian», «Le Monde», «Suddeutsche Zeitung») με το Πρόγραμμα Πληροφόρησης για το Οργανωμένο Εγκλημα και τη Διαφθορά (OCCRP). Ταρακουνάει το Συμβούλιο της Ευρώπης, τον παλαιότερο ευρωπαϊκό θεσμό που ασχολείται με θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, γιατί δείχνει ότι μέλη του, γερμανοί και ιταλοί πολιτικοί υπεράνω κάθε υποψίας, τσέπωναν ασμένως μεγάλα ποσά με αντάλλαγμα σιωπή για την καταστολή, τις διώξεις κάθε λογής αντιφρονούντων στο Αζερμπαϊτζάν, και για τη συστηματική νοθεία στις κάλπες από το καθεστώς Αλίγεφ.

Διεθνές δίκτυο

Τα μαύρα λεφτά πήγαν σε ευρωπαίους πολιτικούς και δημοσιογράφους, στο πλαίσιο διεθνούς δικτύου άσκησης πίεσης για να απομακρύνεται η κριτική από τον Αλίγεφ και να προωθείται θετική εικόνα για τη χώρα του. Εκατοντάδες εκατομμύρια μετρητά, από μυστικούς λογαριασμούς στο Αζερμπαϊτζάν και στη Ρωσία, ταξίδευαν σε σκοτεινές βρετανικές επιχειρήσεις μέσω του δυτικού χρηματοπιστωτικού συστήματος, χωρίς να κινούνται υποψίες.
Μία από τις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές τράπεζες, η Danske Bank της Δανίας, διαχειριζόταν τις πληρωμές μέσω θυγατρικής στην Εσθονία, μέχρι που το κόλπο αποκαλύφθηκε όταν απόρρητα τραπεζικά αρχεία διέρρευσαν στην εφημερίδα «Berlingske» της Δανίας και έγιναν γνωστά στον OCCRP. Τα στοιχεία καλύπτουν περίοδο μόλις 30 μηνών, αλλά μάλλον είναι η κορυφή του παγόβουνου.

Πολλές από τις αμαρτωλές πληρωμές έγιναν σε πρώην μέλη της Κοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης (Pace). Μεταξύ τους είναι ο Εντουαρντ Λίντνερ, γερμανός πρώην βουλευτής της Χριστιανοκοινωνικής Ενωσης, αδελφού κόμματος του CDU της Μέρκελ, και ο ιταλός πρώην επικεφαλής της Κεντροδεξιάς στην Pace Λούκα Βολοντέ.

Φίμωμα στην κριτική

Τα λεφτά δόθηκαν την περίοδο που το Αζερμπαϊτζάν ήταν στο στόχαστρο σφοδρής κριτικής για συλλήψεις ακτιβιστών για τα ανθρώπινα δικαιώματα, πολιτικών και δημοσιογράφων, και για νοθεία στις κάλπες.
Το καθεστώς του Αλίγεφ φαίνεται ότι επεδίωξε να φιμώσει την κριτική από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ με δωροδοκίες, «λαδώματα» και εξαγορά στήριξης στην αντιπαράθεσή του με την Αρμενία για τον διαφιλονικούμενο θύλακα του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Στόχος ήταν επίσης να πάψουν να ακούγονται διεθνώς επικρίσεις κατά του προέδρου για τη διαφθορά, τη νοθεία στις εκλογές και τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως φυλακίσεις μελών της αντιπολίτευσης, ακτιβιστών και δημοσιογράφων.

Σύμφωνα με το OCCRP, με τα μαύρα λεφτά που έδινε το Αζερμπαϊτζάν κατάφερε να πείσει την Pace να καταψηφίσει επικριτική έκθεση, που κατήγγειλε την κατάσταση των πολιτικών κρατουμένων στη χώρα.

Τον Ιούνιο, το Συμβούλιο της Ευρώπης διόρισε τρεις ειδικούς για να ερευνήσουν τις καταγγελίες για διαφθορά νυν ή πρώην μελών του, που «εξαγοράστηκαν» από το Μπακού για να καταψηφίσουν την έκθεση.
Εκατομμύρια δολάρια από το «πλυντήριο» δόθηκαν και σε λομπίστες για εξωραϊσμό της διεθνούς εικόνας της χώρας. Το 2014, ο Εκαρτ Σάγκερ, πρώην παραγωγός του CNN με έδρα το Λονδίνο, πήρε 2 εκατ. δολ. για να προωθήσει άρθρα υπέρ της κυβέρνησης του Αζερμπαϊτζάν.

Στο «πλυντήριο»

Το «πλυντήριο» χρησιμοποιήθηκε και υπέρ «ημετέρων» του καθεστώτος, με ποσά που δόθηκαν για να καλύψουν ιατρικά έξοδα και δίδακτρα για ιδιωτικά σχολεία στη Βρετανία του αναπληρωτή πρωθυπουργού, του πρεσβευτή του Αζερμπαϊτζάν στην ΕΕ και του γραμματέα Τύπου του προέδρου.

Εμπλέκονται και οι παρ' ολίγον συνεταίροι του Ντόναλντ Τραμπ, που θα έχτιζαν έναν πολυτελή Πύργο Τραμπ στο Μπακού. Ντόπιος εργολάβος στο σχέδιο, το οποίο τελικά δεν πραγματοποιήθηκε, ήταν ο Ανάρ Μαμάντοφ, δισεκατομμυριούχος γιος του αζέρου πρώην υπουργού Μεταφορών, που εμφανίζεται και αυτός στο «πλυντήριο».
Φυσικά, η κυβέρνηση Αλίγεφ αρνείται οργισμένη τα πάντα. Βρήκε μάλιστα την ευκαιρία να κάνει εθνικιστική αντεπίθεση σε ιστορικούς εχθρούς. Σύμβουλος του προέδρου μίλησε για «ανυπόστατα στοιχεία με στόχο εκστρατεία δυσφήμισης του Αζερμπαϊτζάν στην οποία επιδίδονται δυνάμεις που είναι εναντίον της χώρας μας, η Αρμενία και το διεθνές αρμενικό λόμπι».
Ο πρόεδρος-δυνάστης και το άδειο ψυγείο των Αζέρων

Ιλχάμ Αλίγεφ, 55 ετών, κληρονομικώ δικαιώματι πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν από το 2003, όταν διαδέχθηκε τον πατέρα του, πρώην πράκτορα της KGB και πρώτο ηγέτη της χώρας μετά την ανεξαρτησία από την ΕΣΣΔ. Γνωστός και ως «Πούτιν του Μπακού» για τον αυταρχισμό και την καταπίεση στη μουσουλμανική χώρα των 9,7 εκατ. ανθρώπων, που παραμένουν φτωχοί, παρά τα τεράστια κέρδη από το πετρέλαιο τη δεκαετία του 2000.

Αλλά η «Αγία οικογένεια» της δυναστείας Αλίγεφ διαθέτει μια αυτοκρατορία κρυμμένου πλούτου, που υπολογίζεται σε πολλά δισ. δολάρια, αν κρίνει κανείς και από όσα αποκάλυψαν τα Panama Papers. Πίσω από ένα δαιδαλώδες δίκτυο με offshore και εταιρείες-βιτρίνες, ο πρόεδρος, η καλλονή σύζυγός του, τα τρία παιδιά τους, άλλοι στενοί συγγενείς και άνθρωποι της κλίκας του έχουν βγάλει βουνά μαύρου χρήματος στο εξωτερικό.

Αλλο σκάνδαλο; Τον Φεβρουάριο, ο Αλίγεφ διόρισε την πρώτη κυρία αντιπρόεδρο της κυβέρνησης, πολιτική θέση που παρέχει ασυλία, προφανώς για να προστατεύσει την ωραία Μεχριμπάν με τα ακριβά γούστα (τη λένε «Σοφία Λόρεν της Κασπίας») από διώξεις για παράνομο πλουτισμό. Είναι τέτοια η καταστολή, και στον χώρο της Δικαιοσύνης, που αυτό μοιάζει απίθανο, αλλά το Αζερμπαϊτζάν έχει εκλογές το 2018 και ο πρόεδρος δεν αφήνει τίποτα στην τύχη.
  
«Διαφθορά και κλεπτοκρατία παραλύουν τη χώρα, ενώ η δυναστεία των Αλίγεφ και ο περίγυρός τους συνεχίζουν να πλουτίζουν σε βάρος του λαού» λέει στον «Guardian» η Χάτζια Ισμαήλοβα, δημοσιογράφος που φυλακίστηκε από το καθεστώς για τα αποκαλυπτικά ρεπορτάζ της.

«Οι εκλογές στο Αζερμπαϊτζάν δεν ήταν ποτέ ελεύθερες ούτε δίκαιες, δεν ανταποκρίθηκαν ποτέ στα διεθνή πρότυπα. Παρατηρητές του ΟΑΣΕ μίλησαν για σημαντικές παρατυπίες στις προηγούμενες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές.
Αλλά οι τηλεοπτικοί σταθμοί του Αζερμπαϊτζάν, φερέφωνα του καθεστώτος, δείχνουν ξένους πολιτικούς και μέλη δυτικών κοινοβουλίων να επαινούν το επίπεδο δημοκρατίας στο Αζερμπαϊτζάν» λέει η Ισμαήλοβα.

Και τονίζει: «Ακόμη και τώρα που πέφτουν οι τιμές του πετρελαίου, το καθεστώς ξοδεύει τεράστια ποσά για να διαφθείρει ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα και να επηρεάσει πολιτικούς διεθνώς, όπως δείχνουν οι αποκαλύψεις του "Πλυντηρίου"».

Ο Αλίγεφ προσπαθεί να φιμώσει τις επικρίσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά θα αποτύχει, γιατί υπάρχει μια συσκευή που λέει την αλήθεια σε κάθε σπίτι - το άδειο ψυγείο. Οι άνθρωποι στο Αζερμπαϊτζάν καταλαβαίνουν πολύ καλά ότι ο πλούτος των ολιγαρχών έχει οικοδομηθεί σε βάρος των άδειων ψυγείων μας. Και θα έρθει η ώρα που η οργή της φτώχειας θα εκραγεί...».  
Από το Βήμα

Μειώθηκαν 33% τα εισοδήματα των Ελλήνων

Ραγδαία αύξηση των φόρων
Μειώθηκαν 33% τα εισοδήματα των Ελλήνων
εκτύπωση  

Μεγάλη μείωση κατά 33% σημείωσαν τα δηλωθέντα εισοδήματα των Ελλήνων, όπως αυτά αποτυπώνονται στις φορολογικές δηλώσεις των ετών 2010-2017, δηλαδή στα χρόνια της κρίσης και των μνημονίων. Δεν ακολούθησαν όμως την ίδια πορεία οι φόροι, καθώς αποδεικνύεται ότι η φορολογική πολιτική που έχει εφαρμοστεί από το 2010 ως σήμερα είναι άκρως φορομπηχτική και φυσικά αντιαναπτυξιακή.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά. Το 2009 περίπου 5.700.000 φορολογούμενοι (νοικοκυριά και μεμονωμένα άτομα) απέκτησαν μέσο εισόδημα 17.612 ευρώ, ενώ συνολικά στην Εφορία δηλώθηκαν 100,3 δισ. ευρώ. Από την αμέσως επόμενη χρονιά παρατηρείται πτώση των δηλωθέντων εισοδημάτων, ενώ λόγω της εφαρμογής των τεκμηρίων δαπανών διαβίωσης τα φορολογούμενα εισοδήματα εμφανίζονται αυξημένα. Ωστόσο τα πραγματικά έχουν μειωθεί κατά 3 δισ. ευρώ, με το μέσο εισόδημα να διαμορφώνεται τη χρονιά που μπήκε η Ελλάδα στο πρώτο μνημόνιο στα 17.240 ευρώ.

Ελεύθερη πτώση

Από 'κεί και πέρα αρχίζουν ουσιαστικά η ελεύθερη πτώση των εισοδημάτων και η αύξηση των φόρων. Μάλιστα το 2011 οι πολίτες απέκτησαν μέσο εισόδημα 15.603 ευρώ, δηλαδή περίπου 2.000 ευρώ λιγότερα από το έτος 2009, και ο μέσος φόρος αυξήθηκε κατά περίπου 220 ευρώ.

Η ραγδαία πτώση των δηλωθέντων εισοδημάτων συνεχίστηκε και το 2012 και το 2013, όπου το μέσο εισόδημα διαμορφώθηκε σε 13.431 ευρώ και 11.654 ευρώ αντίστοιχα. Το 2014 τα εισοδήματα εμφανίζονται αυξημένα σε σύγκριση με την «καταστροφική»  χρονιά του 2013 κατά περίπου 683 ευρώ κατά μέσο όρο, για να ακολουθήσει πτώση τα δύο επόμενα έτη, το 2015 και το 2016, στα επίπεδα των 11.810 ευρώ ετησίως.

Συνολικά τα περίπου 6.000.000 νοικοκυριά στα χρόνια της κρίσης και των μνημονίων είδαν να μειώνονται τα δηλωθέντα εισοδήματά τους κατά 5.801 ευρώ, από 17.612 ευρώ που ήταν το μέσο δηλωθέν εισόδημα το 2009 σε 11.810 ευρώ το 2016. Η ραγδαία αυτή πτώση είναι μεγαλύτερη από τη μείωση του ΑΕΠ το ίδιο διάστημα.
Τα παραπάνω προκύπτουν από την επεξεργασία των στοιχείων φορολογικών δηλώσεων που έχουν υποβληθεί τα τελευταία οκτώ έτη και αποτυπώνονται στα επίσημα στοιχεία της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων.

Η φοροδιαφυγή

Ακόμη και αν κάποιος επικαλεστεί τη φοροδιαφυγή για τη μείωση των εισοδημάτων, υπάρχουν κατηγορίες φορολογουμένων που και να θέλουν να φοροδιαφύγουν δεν μπορούν γιατί πολύ απλά ό,τι εισόδημα εισπράττουν καταγράφεται προτού τους δοθεί. Αυτό συμβαίνει για τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους. Αλλά πλέον και για άλλες κατηγορίες φορολογουμένων, όπως οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι εισοδηματίες, τα ποσοστά φοροδιαφυγής έχουν συρρικνωθεί σημαντικά ακολουθώντας τους ρυθμούς της οικονομίας.

Κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει τις δραστικές περικοπές σε μισθούς και συντάξεις και τη μεγάλη φοροκαταιγίδα με αιχμή τη μείωση του αφορολόγητου εισοδήματος. Η μείωση του αφορολόγητου ορίου, η αύξηση των συντελεστών στα εισοδήματα από ακίνητα, η εκτίναξη στο 100% της προκαταβολής φόρου για τους ελεύθερους επαγγελματίες και αγρότες «φούσκωσαν» τους φόρους που πληρώνουν οι φορολογούμενοι και ο λογαριασμός αναμένεται να είναι ακόμα πιο βαρύς τα επόμενα χρόνια με την εφαρμογή των νέων μέτρων που ψηφίστηκαν για το κλείσιμο της δεύτερης αξιολόγησης.
Από το Βήμα

Τετάρτη 6 Σεπτεμβρίου 2017

ΧΑΓΕΚ ΚΑΙ ΦΡΗΝΤΜΑΝ ΟΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟΙ ΓΚΟΥΡΟΥ ΤΟΥ ΝΕΟΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΥ
(Μου το έστειλε ένας φίλος που ξέρει...)


Το 2014 δημοσιεύτηκε στο LSE μια εκτενης ερευνα για τις σχεσεις του  
Χαγεκ με το καθεστώς Πινοσετ. Ο Χάγεκ υπήρξε καθηγητής του και το LSE  
μάλλον θα ήθελε να τεκμηριώσει το ίδιο τα γεγονότα.
Ο ένας συγγραφέας της έρευνας είναι ο Κάλντγουελ, επιμελητής της  
έκδοσης των Απάντων του Χάγιεκ, ο οποίος προσπαθεί να μετριάσει την  
σημασία της επίσκεψης και των δηλώσεων του Χαγεκ, αλλά χωρίς να  
αρνείται τα γεγονότα και την θερμή στήριξη που προσέφερε στο καθεστώς.  
Οπως αναφέρει η έρευνα, ο  Χάγεκ  επισκεφθηκε την Χιλή δύο φορές το  
1977 και το 1981 και  επαίνεσε το καθεστώς με ιδιαίτερα θερμά λόγια  
και συνεντεύξεις που περιγράφονται στην έρευνα.

Στις σελίδες 15-16 αναφέρεται επίσης και η επίσκεψη του Φρήντμαν (και  
του Αρνολντ Χαρμπεργκερ, επίσης καθηγητή στο Σικάγο) στην Χιλή τον  
Μάιο 1975. Εκεί έκαναν πολλές δημόσιες διαλέξεις υποστήριξης του  
καθεστώτος και των φοιτητών τους που είχαν καταλάβει κυβερνητικές  
θέσεις (σελ 16).

Σημειωτέον ότι τον Φεβρουάριο του ίδιου έτους είχε ΗΔΗ δημοσιευτεί η  
Έκθεση του ΟΗΕ για τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις  
δολοφονίες στην Χιλή. Αρα είχαν τρεις μήνες για να το πληροφορηθούν.

Κυριακή 3 Σεπτεμβρίου 2017

ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ
Τι γίνεται αν δεν είμαστε εμείς οι ίδιοι άρρωστοι, αλλά ένα σύστημα που βρίσκεται σε αντίθεση με το ποιοι είμαστε ως κοινωνικά όντα;» ρωτάει ο συγγραφέας και ανεξάρτητος εκδότης βιβλίων για την ψυχική υγεία και τη θεραπεία, Rod Tweedy.
Η ψυχική ασθένεια αναγνωρίζεται πλέον ως μία από τις μεγαλύτερες αιτίες ατομικής δυστυχίας στις σύγχρονες κοινωνίες και πόλεις της Δύσης, συγκρίσιμη με τη φτώχεια και την ανεργία. Για παράδειγμα, στο Ηνωμένο Βασίλειο ένας στους τέσσερις ενήλικες έχει διαγνωσθεί με ψυχική ασθένεια και τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά κάθε χρόνο. «Ποιό μεγαλύτερο κατηγορητήριο ενός συστήματος θα μπορούσε να υπάρξει από μια επιδημία ψυχικών ασθενειών;», σημειώνει ο ερευνητής, συγγραφέας και αρθρογράφος George Monbiot, σχολιάζοντας τα στοιχεία. 
Η συγκλονιστική έκταση αυτής της «επιδημίας» γίνεται όλο και πιο ανησυχητική ενώ ταυτόχρονα γνωρίζουμε ότι μεγάλο μέρος της μπορεί να προληφθεί. Αυτό οφείλεται στην καθοριστική συσχέτιση μεταξύ κοινωνικών - περιβαλλοντικών συνθηκών και των ψυχικών διαταραχών. Ο Richard Bentall, καθηγητής κλινικής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Λίβερπουλ, και ο Peter Kinderman, πρόεδρος της Βρετανικής Ψυχολογικής Εταιρείας, έχουν γράψει επιτακτικά για αυτήν τη σχέση τα τελευταία χρόνια, δίνοντας μεγάλη προσοχή στους «κοινωνικούς καθοριστικούς παράγοντες της ψυχολογικής μας ευημερίας». «Τα στοιχεία είναι συντριπτικά», σημειώνει ο Kinderman και τονίζει: «δεν είναι μόνο ότι υπάρχουν κοινωνικοί καθοριστικοί παράγοντες, αλλά ότι είναι συντριπτικά σημαντικοί».
Μια άρρωστη κοινωνία
Οι εμπειρίες της κοινωνικής απομόνωσης και αποξένωσης, της ανισότητας, της ιδεολογίας του υλισμού και του ίδιου του νεοφιλελευθερισμού, θεωρούνται σήμερα σημαντικές γενεσιουργές αιτίες για τις ψυχικές διαταραχές κι αυτό αντικατοπτρίζεται στους τίτλους πολλών πρόσφατων άρθρων και ομιλιών επί του θέματος από πολλούς ψυχοθεραπευτές και περιλαμβάνουν συζητήσεις για το αν ο «νεοφιλελευθερισμός είναι επικίνδυνος για την ψυχική υγεία» και αν «είναι ο νεοφιλελευθερισμός που μας κάνει να αρρωστήσουμε»;
Η κλινική ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια Jay Watts παρατηρεί στον Guardian ότι «οι ψυχολογικοί και κοινωνικοί παράγοντες είναι τόσο σημαντικοί και, για πολλούς, η κύρια αιτία του πόνου. Η φτώχεια, η σχετική ανισότητα, η ύπαρξη του ρατσισμού, του σεξισμού, του κοινωνικού εκτοπισμού και μιας ανταγωνιστικής κουλτούρας αυξάνουν την πιθανότητα ψυχικής οδύνης. Οι κυβερνήσεις και οι φαρμακευτικές εταιρείες δεν ενδιαφέρονται για αυτά τα αποτελέσματα, ρίχνοντας τη χρηματοδότηση σε μελέτες που εξετάζουν τη γενετική και τους φυσικούς βιοδείκτες, σε αντίθεση με τις κοινωνικές αιτίες. Ομοίως, υπάρχει ελάχιστη πολιτική βούληση ώστε να συνδυαστεί η αυξανόμενη ψυχική δυσφορία με τις κοινωνικές ανισότητες, αν και ο συσχετισμός είναι ισχυρός και πολλοί ειδικοί πιστεύουν ότι αυτός θα ήταν ο καλύτερος τρόπος για την αντιμετώπιση της τρέχουσας επιδημίας ψυχικών ασθενειών».
Υπάρχουν σαφώς πολύ ισχυρά και εδραιωμένα συμφέροντα, που συνειδητά ή ασυνείδητα ενεργούν για να αποκρύψουν ή να αρνηθούν αυτήν τη σχέση, γεγονός που κάνει πιο έντονη την προθυμία στους ψυχαναλυτές και θεραπευτές να αγκαλιάσουν αυτό το ευρύτερο, συναρπαστικό και μετακινούμενο πλαίσιο. Οι ειδικοί συχνά μιλάνε για την κοινωνία, το κοινωνικό πλαίσιο,  την κυρίαρχη ιδεολογία, τους περιβαλλοντικούς καθοριστικούς παράγοντες σε σχέση με τις ψυχικές διαταραχές και τις ασθένειες, αλλά μπορούμε να καταλάβουμε για ποια πτυχή της κοινωνίας μιλούν κυρίως. Και σε αυτό το πλαίσιο είναι μάλλον καιρός να αναφερθούμε στη λέξη ταμπού - τον καπιταλισμό.
Πολλές από τις σύγχρονες μορφές ψυχικής ασθένειας και ατομικής δυσφορίας που αντιμετωπίζουμε και ασχολούμαστε αποδεικνύεται ότι συσχετίζονται και ενισχύονται από τις διεργασίες και τα υποπροϊόντα του καπιταλισμού. Στην πραγματικότητα, μπορούμε να πούμε ότι ο καπιταλισμός είναι από πολλές απόψεις ένα σύστημα που παράγει ψυχική ασθένεια - και αν είμαστε σοβαροί και θέλουμε να αντιμετωπίσουμε όχι μόνο τις επιπτώσεις της ψυχικής δυσφορίας και της ασθένειας, αλλά και τις αιτίες, πρέπει να εξετάσουμε πιο προσεκτικά αυτό το σύστημα που λέγεται καπιταλισμός. Ακριβέστερα και πιο αναλυτικά πρέπει να δούμε τη φύση της πολιτικής και οικονομικής μήτρας από την οποία προκύπτουν και πώς η ψυχολογία συνενώνεται βασικά με κάθε πτυχή της μήτρας αυτής.
Πανταχού παρούσα νεύρωση
Ίσως ένα από τα πιο προφανή παραδείγματα αυτής της στενής σχέσης μεταξύ καπιταλισμού και ψυχικής δυσφορίας είναι η επικράτηση της νεύρωσης. Όπως ο Joel Kovel, ψυχίατρος και καθηγητής πολιτικών επιστημών, σημειώνει: «Το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό της νεύρωσης μέσα στον καπιταλισμό είναι ότι είναι πανταχού παρούσα». Στο κλασικό του δοκίμιο «Θεραπεία στον ύστερο καπιταλισμό», ο Kovel αναφέρεται στο «κολοσσιαίο βάρος της νευρωτικής δυστυχίας στον πληθυσμό, ένα βάρος που συνεχώς και προφανώς προδίδει την καπιταλιστική ιδεολογία, η οποία υποστηρίζει ότι ο πολιτισμός των αγαθών προάγει την ανθρώπινη ευτυχία»:
«Εάν, δεδομένου όλου του εξορθολογισμού, της άνεσης, της διασκέδασης και της επιλογής, οι άνθρωποι εξακολουθούν να είναι άθλια, αδυνατούν να αγαπήσουν, να πιστέψουν ή να αισθανθούν κάποια ακεραιότητα στη ζωή τους, θα μπορούσαν επίσης να αρχίσουν να συνάγουν το συμπέρασμα ότι κάτι ήταν σοβαρό λάθος στην κοινωνική τους τάξη».
Υπήρξε επίσης μια συναρπαστική έρευνα που έγινε πρόσφατα από τον Eli Zaretsky (Political Freud) και τον Bruce Cohen (συγγραφέα της Ψυχιατρικής Ηγεμονίας), που έχουν γράψει και οι δύο για τις σχέσεις μεταξύ της οικογένειας, της σεξουαλικότητας και του καπιταλισμού στη δημιουργία νευρώσεων.
Φυσικά ο Μαρξ ήταν ο σπουδαίος αναλυτής της αλλοτρίωσης, δείχνοντας πώς η καπιταλιστική οικονομία παράγει αλλοτρίωση ως μέρος της ίδιας της δομής της - επισημαίνοντας για παράδειγμα πως η αλλοτρίωση «παγιδεύεται» ενσωματωμένη σε προϊόντα, εμπορεύματα. Όπως επισημαίνει ο Pavon Cuellar, «ο Μαρξ ήταν ο πρώτος που συνειδητοποίησε ότι αυτή η αλλοτρίωση παίρνει ουσιαστικά περιεχόμενο και ενσαρκώνεται στα πράγματα - στα «προϊόντα». Αυτά τα αγαθά «φετίχ», όπως προσθέτει, φαίνεται να υπόσχονται να επιστρέψουν, όταν καταναλώνονται, το υποκειμενικό-κοινωνικό κομμάτι που χάνεται από τους αποξενωμένους, ενώ παράγουν: «οι αλλοτριωμένοι έχουν χάσει αυτό που φαντάζονται [ή ελπίζουν] φετίχ».
Αυτή η κατανόηση της αλλοτρίωσης είναι πραγματικά το βασικό ζήτημα για τον Μαρξ. Οι άνθρωποι πιθανώς τον γνωρίζουν σήμερα για τη θεωρία του περί Κεφαλαίου - πώς τα ζητήματα εκμετάλλευσης, κέρδους και ελέγχου συνεχώς χαρακτηρίζουν και επανεμφανίζονται στον καπιταλισμό - αλλά το βασικό μέλημα του Μαρξ και αυτό που παραμελείται ή παρερμηνεύεται συνεχώς είναι η άποψή του για την ανθρώπινη δημιουργικότητα και τη σημασία της - την «κολοσσιαία παραγωγική δύναμη» του ανθρώπου, όπως την ονομάζει -και αλλοτριώνει ο καπιταλισμός. Ο Μαρξ αναφέρει αυτήν την εξαιρετική παγκόσμια μετασχηματιστική ενέργεια ως «ενεργό είδος ζωής», αλλά αυτές οι τεράστιες δημιουργικές ενέργειες και μετασχηματιστικές ικανότητες μετατρέπονται στον καπιταλισμό σε κάτι αλλόκοτο, υποδουλωμένο, φετιχοποιημένο.
Μετασχηματισμός της επιθυμίας
Για τον Μαρξ, είναι η αλλοτρίωση και η βαθιά «εξάρθρωση» του ανθρώπινου πνεύματος που χαρακτηρίζει τον βιομηχανικό καπιταλισμό. Παρομοιάζοντας την κατάσταση αυτή με μια μητέρα που αφού γεννάει, της αφαιρείται αμέσως το μωρό, το οποίο μετατρέπεται σε κάτι ξένο, αλλότριο, κάτι που μοιάζει με κούκλα - με ένα εμπόρευμα.
Πράγματι, ο καταναλωτισμός και ο υλισμός είναι ευρέως αναγνωρισμένοι σήμερα ως βασικοί μοχλοί μιας σειράς προβλημάτων ψυχικής υγείας, από τον εθισμό έως την κατάθλιψη. Όπως σημειώνει ο George Monbiot, «Η αγορά περισσότερων υλικών αγαθών συνδέεται με την κατάθλιψη, το άγχος και τις δυσλειτουργικές σχέσεις. Είναι κοινωνικά καταστροφικό και αυτοκαταστροφικό». Η ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεύτρια Sue Gerhardt έχει γράψει πολύ εύστοχα για αυτή την σχέση, υποδηλώνοντας ότι στις σύγχρονες κοινωνίες συχνά «συγχέουμε την υλική ευημερία με την ψυχολογική ευημερία». Στο βιβλίο της «Η Εγωιστική Κοινωνία» δείχνει πόσο επιτυχώς και αμείλικτα ο καταναλωτικός καπιταλισμός ανασχηματίζει το μυαλό μας και επαναπροσδιορίζει το νευρικό μας σύστημα με τη δική του εικόνα. Γιατί «θα χάναμε μεγάλο μέρος του τι είναι ο καπιταλισμός», σημειώνει, «εάν παραβλέψουμε τον ρόλο του στην εμπορία της επιθυμίας».
Μια άλλη βασική πτυχή του καπιταλισμού και των επιπτώσεών του στην ψυχική ασθένεια είναι φυσικά η ανισότητα. Όπως αναφέρθηκε στην έκθεση του Royal College of Psychiatrists: «Η ανισότητα είναι ένας βασικός καθοριστικός παράγοντας της ψυχικής ασθένειας: όσο μεγαλύτερο είναι το επίπεδο της ανισότητας, τόσο χειρότερα είναι τα αποτελέσματα της ψυχικής υγείας. Τα παιδιά από τα φτωχότερα νοικοκυριά έχουν τριπλάσιο κίνδυνο ψυχικής κακής υγείας από τα παιδιά από τα πλουσιότερα νοικοκυριά. Η ψυχική ασθένεια συνδέεται σταθερά με τη στέρηση, το χαμηλό εισόδημα, την ανεργία, την κακή εκπαίδευση, τη χειρότερη σωματική υγεία».
Ορισμένοι ειδικοί πρότειναν μάλιστα ότι ο ίδιος ο καπιταλισμός, ως τρόπος σκέψης ή αντίληψης για τον κόσμο, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μάλλον «ψυχοπαθητικό» ή παθολογικό σύστημα. Υπάρχουν σίγουρα κάποιες εντυπωσιακές αντιστοιχίες μεταξύ σύγχρονων χρηματοπιστωτικών και εταιρικών συστημάτων και ατόμων που έχουν διαγνωστεί με κλινική ψυχοπάθεια, όπως διαπίστωσαν ορισμένοι αναλυτές.
Ο Robert Hare, για παράδειγμα, μια από τις κορυφαίες μορφές στην ψυχιατρική στον κόσμο και συντάκτης της ευρέως αποδεκτής «λίστας ελέγχου Hare» που χρησιμοποιείται για να δοκιμάσει την ψυχοπάθεια, παρατήρησε στον δημοσιογράφο Jon Ronson: «Δεν έπρεπε να έκανα την έρευνά μου μόνο στις φυλακές. Θα έπρεπε να είχα περάσει αρκετό καιρό στο Χρηματιστήριο». «Αλλά σίγουρα οι ψυχοπαθείς των χρηματιστηριακών αγορών δεν μπορούν να είναι τόσο κακοί όσο οι ψυχοπαθείς των κατά συρροή δολοφόνων;» ρωτάει ο δημοσιογράφος. «Οι κατά συρροή δολοφόνοι καταστρέφουν τις οικογένειες. Οι εταιρικοί και πολιτικοί ψυχοπαθητικοί καταστρέφουν τις οικονομίες. Καταστρέφουν τις κοινωνίες» απάντησε.
Παθολογικοί φορείς
Αυτά τα χαρακτηριστικά, όπως ο Joel Bakan γράφει στο βιβλίο του «The Corporation», είναι κρυπτογραφημένα στην ίδια τη δομή των σύγχρονων εταιρειών - είναι μέρος του βασικού DNA τους και modus operandi. «Η νόμιμα καθορισμένη εντολή της εταιρίας είναι να επιδιώκει, αμείλικτα και χωρίς εξαίρεση, το δικό της συμφέρον, ανεξάρτητα από τις συχνά βλαβερές συνέπειες που θα μπορούσε να προκαλέσει σε άλλους». Ως εκ τούτου, με τον δικό της νομικό ορισμό, η εταιρία είναι ένας παθολογικός θεσμός και ο Bakan παραθέτει τα διαγνωστικά χαρακτηριστικά της προεπιλεγμένης παθολογίας τους (έλλειψη συμπάθειας, επιδίωξη ιδιοτέλειας, μεγαλοπρέπεια, ρηχή επιρροή, επιθετικότητα, κοινωνική αδιαφορία) για να δείξει ποιος είναι ο αξιόπιστος διαταραγμένος ασθενής.
Γιατί όλες αυτές οι σύγχρονες κοινωνικές και οικονομικές πρακτικές και διαδικασίες δημιουργούν τόσες πολλές ασθένειες, τόσες πολλές διαταραχές; Για να απαντήσουμε σε αυτό, πρέπει να κοιτάξουμε πίσω στο ευρύτερο σχέδιο του Διαφωτισμού και στα ψυχολογικά μοντέλα της ανθρώπινης φύσης από τα οποία προέκυψε. Ο σύγχρονος καπιταλισμός εξελίχθηκε μέσα από ένα στενό, «ορθολογικό» συμφέρον - την έννοια του homo economicus. Όπως τονίζει ο Iain McGilchrist, «Ο καπιταλισμός και ο καταναλωτισμός, και οι ανθρώπινες σχέσεις που παράγουν, βασίζονται στη χρησιμότητα, στην απληστία και τον ανταγωνισμό, και ήρθαν να αντικαταστήσουν αυτές που βασίζονται σε αισθητή σύνδεση και πολιτισμική συνέχεια».
Τώρα γνωρίζουμε πόσο λανθασμένο και καταστροφικό είναι αυτό το μοντέλο του εαυτού. Η πρόσφατη νευροεπιστημονική έρευνα για τον «κοινωνικό εγκέφαλο», μαζί με τις συναρπαστικές εξελίξεις στη θεωρία της σύγχρονης προσκόλλησης, την αναπτυξιακή ψυχολογία και τη διαπροσωπική νευροβιολογία, αναθεωρούν σημαντικά και αναβαθμίζουν αυτήν την μάλλον γραφική παλιομοδίτικη άποψη του απομονωμένου «ορθολογικού» ατόμου, αποκαλύπτοντας μια πολύ πιο πλούσια και πιο εξελιγμένη κατανόηση της ανθρώπινης ανάπτυξης και ταυτότητας, μέσω της αυξημένης γνώσης της ενδοεπιλογής του «δεξιού ημισφαιρίου», των ασυνείδητων διαδικασιών, της συμπεριφοράς των ομάδων, του ρόλου της ενσυναίσθησης στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και της σημασίας του πλαισίου και της κοινωνικοποίησης.
Όπως παρατηρεί ο νευροεπιστήμονας David Eagleman, ο ίδιος ο ανθρώπινος εγκέφαλος βασίζεται σε άλλους εγκεφάλους για την ίδια του την ύπαρξη και ανάπτυξη - η έννοια του «εγώ», σημειώνει, εξαρτάται από την πραγματικότητα του «εμείς»: Είμαστε ένας απλός τεράστιος οργανισμός, ένα νευρωνικό δίκτυο ενσωματωμένο σε έναν πολύ μεγαλύτερο ιστό νευρωνικών δικτύων. Οι εγκέφαλοί μας είναι τόσο ριζικά συνδεδεμένοι ώστε να αλληλεπιδρούν, ότι δεν είναι καν σαφές, που ο καθένας από μας αρχίζει και που τελειώνει. Το ποιος είστε εσείς έχει να κάνει με το ποιοι είμαστε εμείς. Η αλήθεια είναι ότι χρειαζόμαστε ο ένας τον άλλον.
«Δεν υπάρχει κανένας μοναδικός εγκέφαλος», παρατηρεί ο Louis Cozolino, «οι εγκέφαλοι υπάρχουν μόνο μέσα σε δίκτυα άλλων εγκεφάλων». Μερικοί μάλιστα έχουν ορίσει αυτή τη νέα νευρολογική και επιστημονική κατανόηση των βαθιών μοτίβων αλληλεξάρτησης, της αμοιβαίας συνεργασίας και του κοινωνικού εγκεφάλου ως «Νευρο-μαρξισμό».
Ο καπιταλισμός φαίνεται να έχει τις ρίζες του σε ένα ριζικά παραμορφωμένο, αφελές και ντεμοντέ μοντέλο του δέκατου έβδομου αιώνα για το ποιοι είμαστε. Προσπαθεί να μας κάνει να σκεφτούμε ότι είμαστε απομονωμένοι, αυτόνομοι, ανταγωνιστικοί, αποσαφηνισμένοι. Η βλάβη που αυτή η άποψη του εαυτού μας έχει κάνει είναι ανυπολόγιστη.
Πολλοί άνθρωποι πιστεύουν και ενθαρρύνονται να πιστεύουν ότι αυτά τα προβλήματα και οι διαταραχές - ψύχωση, σχιζοφρένεια, άγχος, κατάθλιψη, αυτοτραυματισμός - αυτά τα συμπτώματα ενός «άρρωστου κόσμου» είναι δικά τους. «Αλλά τι γίνεται αν το πραγματικό πρόβλημα είναι ότι ζούμε σε λανθασμένη κοινωνία;» ρωτά ο Tom Syverson. Ίσως ο Adorno ήταν σωστός όταν είπε, «λάθος ζωή δεν μπορεί να ζήσει σωστά».
Η ρίζα αυτού του «ζει κακώς» φαίνεται να είναι επειδή ζούμε σε ένα κοινωνικό και οικονομικό σύστημα αντίθετο τόσο με την ψυχολογία όσο και με τη νευρολογία μας. Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι ο εσωτερικός και ο εξωτερικός μας κόσμος αλληλεπιδρούν διαρκώς και βαθιά μεταξύ τους και ότι, επομένως, αντί να διαχωρίζουμε την κατανόηση των οικονομικών και κοινωνικών πρακτικών από την κατανόηση της ψυχολογίας και της ανθρώπινης ανάπτυξης, χρειαζόμαστε να τα συσχετίσουμε, να τα ευθυγραμμίσουμε. Και για να συμβεί αυτό, χρειαζόμαστε έναν νέο διάλογο μεταξύ του πολιτικού και του προσωπικού κόσμου, ένα νέο ολοκληρωμένο πρότυπο για την ψυχική υγεία και μια νέα πολιτική.
Από το tvxs

Πέμπτη 31 Αυγούστου 2017

Πηδάνε από τον... πύραυλο τα μεγαλοστελέχη

xrimatistirio.jpg

Γραφείο σε αίθουσα χρηματιστηρίουΜέχρι και καπελάκια για να γιορτάσουν τις 22.000 μονάδες έφτιαξαν στη Γουόλ Στριτ. Οι ειδικοί προειδοποιούν ότι αργά ή γρήγορα θα αντικατασταθούν από... πλερέζες | EPA / JUSTIN LANE
Ρίγη προκάλεσε στις διεθνείς αγορές η χθεσινή εκτόξευση του βορειοκορεατικού πυραύλου πάνω από την Ιαπωνία, ωθώντας τους επενδυτές για ακόμη μια φορά μακριά από την ανάληψη ρίσκου και στην αναζήτηση ασφαλών επενδυτικών καταφυγίων.
Οι τιμές των μετοχών υποχώρησαν σχεδόν παντού στον κόσμο, ενώ το δολάριο βούτηξε στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 2,5 ετών έναντι του ευρώ.
Από την άλλη πλευρά, άνοδο σημείωσαν η τιμή του χρυσού, τα κρατικά ομόλογα, το ελβετικό φράγκο. Η τιμή του πετρελαίου κινήθηκε ανοδικά και αυτή, για έκτη συνεχόμενη μέρα, καθώς η τροπική καταιγίδα «Χάρβεϊ» συνεχίζει να χτυπά το Τέξας και τα διυλιστήριά του.
Στην Ευρώπη, ο πανευρωπαϊκός δείκτης μετοχών Stoxx 600 υποχώρησε στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 6 μηνών, ενώ οι ενδοσυνεδριακές απώλειες στα χρηματιστήρια του Λονδίνου, της Φρανκφούρτης και του Παρισιού άγγιξαν το 2%. Ανάλογες απώλειες σημείωσαν και οι αγορές της Αμερικής και της Ασίας.
Την ίδια στιγμή, ο «δείκτης φόβου» (The Volatility Index-VIX) εκτοξευόταν 25% υψηλότερα, αντικατοπτρίζοντας το κλίμα αβεβαιότητας και τις προσδοκίες της αγοράς.
Αρκετοί χρηματιστηριακοί αναλυτές -παρότι δεν το κοινοποιούν ευρέως- φοβούνται εδώ και καιρό το ενδεχόμενο ενός νέου κραχ και ως μια από τις πιθανές αιτίες θεωρούν τις γεωπολιτικές εντάσεις. Η πολεμική ρητορική της Βόρεας Κορέας τούς έρχεται κουτί.
Ωστόσο η κρυστάλλινη οικονομική πραγματικότητα είναι ότι οι τιμές των μετοχών έχουν εκτιναχθεί τα τελευταία δύο χρόνια στη στρατόσφαιρα και σε καμία περίπτωση δεν αντανακλούν την ανάπτυξη της οικονομίας και την κερδοφορία των επιχειρήσεων.
Ενδεικτική η συνολική κεφαλαιοποίηση των «5 μεγάλων της υψηλής τεχνολογίας» -Facebook, Apple, Amazon, Microsoft, Google- η οποία είναι πλέον μεγαλύτερη από το μέγεθος της οικονομίας της 7ης μεγαλύτερης πετρελαιοπαραγωγού χώρας του κόσμου, της Βενεζουέλας.
Οι βασικοί δείκτες μετοχών σε όλα τα μεγάλα χρηματιστήρια του κόσμου όχι μόνο έχουν ξεπεράσει τις απώλειές τους από το κραχ του 2008, αλλά σπάνε συνεχώς το ένα ρεκόρ μετά το άλλο.
Χαρακτηριστική η πορεία του Dow Jones, του γνωστού δείκτη μετοχών υψηλής κεφαλαιοποίησης στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης, ο οποίος από τα χαμηλά επίπεδα των 9.000 μονάδων στα τέλη του 2008 ίπταται σήμερα στις 22.000 μονάδες, συντρίβοντας το ρεκόρ των 16.000 μονάδων που είχε σημειώσει πριν από το κραχ.
Η καλπάζουσα άνοδος εγκυμονεί όμως και κινδύνους. Ο,τι ανεβαίνει κάθετα πολύ ψηλά βυθίζεται με τον ίδιο ρυθμό και αυτό το γνωρίζουν καλύτερα απ’ όλους οι τραπεζίτες της Wall Street, που φροντίζουν πριν πεινάσουν να… ξεφορτωθούν τις μετοχές τους.
Οπως αποκάλυψε πρόσφατη ανάλυση των Financial Times, τα ανώτερα στελέχη και τα μέλη των διοικητικών συμβουλίων των 6 μεγαλύτερων αμερικανικών τραπεζών είναι φέτος καθαροί πωλητές των τίτλων της τράπεζάς τους που διατηρούν στο προσωπικό τους χαρτοφυλάκιο.
Συγκεκριμένα, οι αξιωματούχοι των JP Morgan Chase, Bank of America, Wells Fargo, Citigroup, Goldman Sachs και Morgan Stanley πούλησαν -καθαρά- από την αρχή του χρόνου 9,32 εκατομμύρια τραπεζικές μετοχές. Συνολικά, για κάθε μία μετοχή που αγόραζαν στη διάρκεια του έτους πουλούσαν δεκατέσσερις.

Στους πελάτες έλεγαν «αγοράστε»

Και το έπρατταν αυτό ενώ την ίδια στιγμή οι χρηματιστηριακοί αναλυτές των ιδρυμάτων τους -επικαλούμενοι το «φαινόμενο Τραμπ»- παρότρυναν τους απλούς επενδυτές να αγοράζουν άφοβα τραπεζικές μετοχές.
Η βρετανική οικονομική εφημερίδα παρατηρεί ότι πρόκειται για μια ασυνήθιστα μεγάλη σειρά καθαρών πωλήσεων και υπογραμμίζει ότι πέρυσι τα στελέχη της JP Morgan, της Citigroup και της Bank of America αγόρασαν περισσότερες μετοχές από αυτές που πούλησαν.
Κάποιοι παρατηρητές υποστηρίζουν από την πλευρά τους ότι η εξέλιξη αυτή αντανακλά την απογοήτευση για το οικονομικό πρόγραμμα του Τραμπ που κατέλαβε την εξουσία με την υπόσχεση υψηλότερων επιτοκίων, χαμηλότερων φόρων και απορρύθμισης.
Η εξήγηση αυτή χωλαίνει όμως, αφού ο Αμερικανός πρόεδρος ουδέποτε απεμπόλησε κάποια από τις παραπάνω υποσχέσεις του. Οσον αφορά τη Βόρεια Κορέα, η κλιμάκωση της έντασης μπορεί να αποτελέσει μόνο την αφορμή. Σε καμία περίπτωση από μόνη της δεν επαρκεί για να ρίξει τις αγορές ξανά στο βαθύ κόκκινο.
Από την ΕφΣυν

Δευτέρα 28 Αυγούστου 2017

Νομπελίστες κατά της Γερμανίας
Σε παραχώρηση της εξουσίας της στην Ευρωπαϊκή Ένωση ή αποχώρησή της από το ευρώ θεωρούν ότι πρέπει να προβεί η Γερμανία, νομπελίστες οικονομολόγοι, με αφορμή συνέδριο το οποίο έγινε στο Λίνταου.
Μόνιμη σταθερότητα στην ευρωζώνη μπορεί να επιτευχθεί μόνον εάν η Ευρώπη ξεπεράσει τις αμαρτίες του παρελθόντος και επανεφευρεθεί, δηλώνουν στην γερμανική εφημερίδα «Die Welt» οι νομπελίστες οικονομολόγοι, όπως μεταδίδει το Αθηναϊκό Πρακτορείο.
«Όλοι από κοινού επέτρεψαν την υπερχρέωση στην Ευρώπη και τώρα πρέπει από κοινού να αναλάβουν την ευθύνη», είπε στην «Welt» ο Ρότζερ Μάιερσον, Νόμπελ Οικονομικών για το έτος 2007. «Οι τράπεζες ενθαρρύνθηκαν να αγοράσουν κρατικά ομόλογα κάτι το οποίο διευκόλυνε τις χώρες να συνεχίσουν να χρεώνονται», πρόσθεσε. Είναι δε πεπεισμένος ότι η λύση βρίσκεται στο να αγοράσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) τα κρατικά ομόλογα: «Μόνο με μια συντονισμένη δράση ελάφρυνσης του χρέους μπορεί να σωθεί το ευρώ. Και αυτό θα λειτουργήσει μόνον εάν η Γερμανία υπερβεί τον εαυτό της».
Τον ιδιαίτερο ρόλο της Γερμανίας τονίζει στη γερμανική εφημερίδα ο Χριστόφορος Πισαρίδης, Νόμπελ Οικονομικών το 2010, ο οποίος την επικρίνει ότι έχει, εκ των πράγματων αναλάβει τη εξουσία στην Ευρώπη:
«Χωρίς την συγκατάθεση της Γερμανίας δεν γίνεται στην πράξη τίποτα», όπως είπε χαρακτηριστικά. Θεωρεί δε ως υπεύθυνο γι΄ αυτό τον πρώην Γάλλο Πρόεδρο Φρανσουά Ολάντ, ο οποίος επέτρεψε κατά τη διάρκεια της θητείας του να κυριαρχήσει η Γερμανία στην ευρωζώνη: «Η Γερμανία κέρδισε χάρη στο αδύναμο ευρώ και εξήγαγες σε άλλες χώρες της ευρωζώνης την ανεργία της. Τώρα θα πρέπει το Βερολίνο να μην αντισταθεί στη μεγαλύτερη εμβάθυνση εντός της νομισματικής Ένωσης, έστω και αν αυτό φυσικά κοστίσει κάτι», είπε ο Κύπριος νομπελίστας στη «Welt».
Ο Τζέιμς Μίρλες, Νόμπελ Οικονομικών 1996, βλέπει το μεγαλύτερο πρόβλημα της ευρωζώνης στις άκαμπτες δομές του κοινού νομίσματος. Βλέπει μάλιστα τη λύση στην έξοδο της Γερμανίας από την ευρωζώνη: «Ίσως να ήταν καλύτερα να φύγει η Γερμανία από την Ευρωζώνη. Ένα τέτοιο σενάριο θα είχε ένα τεράστιο και μη προβλέψιμο κόστος. Θα πρέπει προηγουμένως να σκεφτεί κανείς επακριβώς πως θα το κάνει», παραδέχτηκε όμως μιλώντας στην γερμανική εφημερίδα.
Επίσης ο Μάιερσον προτείνει «τη δημιουργία ενός "αμαρτωλού ομόλογου", το οποίο θα επιτρέπεται να εκδίδει μια χώρα μόνο όταν θέλει να χρηματοδοτήσει τα χρέη της, που υπερβαίνουν το επιτρεπόμενο όριο ελλείμματος. Τέτοια ομόλογα είναι μειωμένης σημασίας και δεν θα επιτρέπεται στις τράπεζες να τα περιλαμβάνουν στους ισολογισμούς τους ως επενδύσεις μηδενικού κινδύνου, όπως συμβαίνει με τα κρατικά ομόλογα. Οι νέοι αυτοί τίτλοι αυτομάτως θα έχουν υψηλότερα επιτόκια. Η υπερχρέωση θα κόστιζε στους υπουργούς Οικονομικών πολύ ακριβά και επομένως θα γινόταν μη ελκυστική».
Την ιδέα ενός παράλληλου νομίσματος πάντως οι νομπελίστες οικονομολόγοι δεν τη συμμερίζονται. Όπως είπε χαρακτηριστικά στη "Welt" o Xριστόφορος Πισαρίδης: «Με τον τρόπο αυτό μια χώρα είναι ήδη με το ένα πόδι εκτός ευρώ. Εάν το πείραμα πετύχαινε ποιος θα εμπόδιζε τη χώρα να αποχωρήσει εντελώς από το ευρώ;»
Από το tvxs

Κυριακή 27 Αυγούστου 2017

Η ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΚΑΙ Η ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΛΥΣΗ
Aπό τη στιγμή που η τραπεζική κατάρρευση βύθισε τη Δύση στην οικονομική κρίση, η θέση που κυριάρχησε και επιβλήθηκε στην Ευρώπη ήταν πως η σωτηρία βρίσκεται στη λιτότητα. Όμως ένα ακόμη παράδειγμα, αυτή τη φορά Ευρωπαϊκό, έρχεται να ανατρέψει αυτή την εμμονή. Ο λόγος για την Πορτογαλία.
Η Πορτογαλία ήταν ένα από τα ευρωπαϊκά κράτη που επλήγησαν περισσότερο από την οικονομική κρίση. Η  τρόικα, όπως και στην Ελλάδα με τη συμμετοχή του ΔΝΤ και τη γνωστή συνταγή, επέβαλε σκληρά μέτρα λιτότητας, τα οποία εφαρμόστηκαν με ενθουσιασμό από την τότε Δεξιά κυβέρνηση. Κρατικές επιχειρήσεις ιδιωτικοποιήθηκαν, φόροι, άμεσοι και έμμεσοι, αυξήθηκαν, μισθοί και συντάξεις κόπηκαν, μειώθηκαν οι κρατικές δαπάνες για υπηρεσίες υγείας και κοινωνικής ασφάλισης και αυξήθηκε ο χρόνος εργασίας.
Μέσα σε μια διετία οι δαπάνες για την εκπαίδευση μειώθηκαν κατά 23%. η ανεργία ανήλθε στο 17,5% το 2013, ο αριθμός των εταιρειών που έκλειναν αυξήθηκε κατά 41%. Εκρηκτική ήταν η άνοδος της φτώχειας... Και όλα αυτά στο όνομα της «θεραπείας» που επέβαλαν οι «σοφοί» για την «ασθένεια».
Στο τέλος του 2015, το πείραμα έληξε. Η νέα σοσιαλιστική κυβέρνηση, με την υποστήριξη των πιο ριζοσπαστικών αριστερών κομμάτων, ανέλαβε καθήκοντα. Τότε ήταν αρκετοί οι τεχνοκράτες, σε Ευρώπη και ΔΝΤ, που εκτιμούσαν - απειλούσαν - πως η Πορτογαλία θα κυλήσει και πάλι αν δεν συνεχίσει σε αυτή τη γραμμή. Ο πρωθυπουργός Αντόνιο Κόστα όμως αποφάσισε να «γυρίσει σελίδα», αδιαφορώντας για τις θέσεις και τις προβλέψεις των «σοφών» της λιτότητας, που είχαν γυρίσει την οικονομία της χώρας τρεις δεκαετίες πίσω.
Οι εντός Πορτογαλίας αντίπαλοι της κυβέρνησης προέβλεπαν καταστροφή. Μίλησαν για «οικονομία βουντού» που θα οδηγήσει σε ένα νέο πρόγραμμα λιτότητας. Υπενθύμιζαν και το παράδειγμα της Ελλάδας και τη στάση που κράτησαν οι πιστωτές, με επικεφαλής τη Γερμανία, έναντι του ΣΥΡΙΖΑ.
Απαλλαγμένη από τον βραχνά της τρόικας, η λογική της Πορτογαλικής κυβέρνησης ήταν σαφής: «Σταματήστε τη μείωση της ζήτησης, για μια πραγματική ανάκαμψη χρειάζεται να ενισχυθεί η ζήτηση». Έτσι η κυβέρνηση δεσμεύτηκε για αύξηση του κατώτατου μισθού και μείωση φόρων. Δεσμεύτηκε επίσης να επιστρέψει τους μισθούς και τις συντάξεις του δημοσίου στα επίπεδα πριν από την κρίση. Παράλληλα αύξησε τις κοινωνικές δαπάνες, παρέχοντας κοινωνική ασφάλιση στις φτωχότερες οικογένειες, ενώ επέβαλε φόρο πολυτελείας σε όλα τα ακίνητα αξίας άνω των 600.000 ευρώ.
Οι καταστροφολόγοι διαψεύστηκαν. Το 2016, ένα χρόνο μετά την ανάληψη της εξουσίας, η Πορτογαλική κυβέρνηση μπορεί να υπερηφανεύεται για ένα άλμα 13% στις ιδιωτικές επενδύσεις και για μια σταθερή οικονομική ανάπτυξη. Τα στοιχεία δείχνουν πως το έλλειμμα μειώθηκε κατά 50% και έπεσε στο 2,1%, στο χαμηλότερο δηλαδή επίπεδο από οποιαδήποτε στιγμή τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες. Πράγματι είναι η πρώτη φορά που η Πορτογαλία συμμορφώνεται με τους δημοσιονομικούς κανόνες της ευρωζώνης. Η οικονομία της Πορτογαλίας αυξάνεται επί 13 τρίμηνα, με τον ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης να ανέρχεται στο 2% το τελευταίο τρίμηνο του 2016.
Κατά τη διάρκεια της κρίσης οι οργανώσεις έκαναν για μια κοινωνία σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Σήμερα η νέα πορτογαλική κυβέρνηση μπορεί να αποτελέσει πρότυπο για την Ευρώπη. «Η Ευρώπη επελέξε τη γραμμή της λιτότητας και τα αποτελέσματα ήταν πολύ χειρότερα», δήλωσε ο υπουργός οικονομίας Μανουέλ Καλντέιρα Καμπράλ και σημείωσε: «Αυτό που δείχνουμε είναι πως από μια πολιτική που αποκαθιστά το εισόδημα των πολιτών, ακόμη και με αυτόν το μέτριο ρυθμό, οι άνθρωποι αποκτούν εμπιστοσύνη και  προχωρούν στις επενδύσεις».
Η Πορτογαλία λοιπόν με αυτήν την πολιτική, την «μη αποδεκτή», κατάφερε και αύξησε τις δημόσιες και τις ιδιωτικές επενδύσεις, μείωσε το έλλειμμα και την ανεργία και διατήρησε την οικονομική ανάπτυξη. Κάποιοι ισχυρίζονταν πως αυτό είναι «αδύνατο», πως πρόκειται για μια «πολιτική απάτη». Όμως και το παράδειγμα της Πορτογαλίας αποδεικνύει ακριβώς το αντίθετο. Η επιτυχία της Πορτογαλίας εμπνέει αλλά ταυτόχρονα απογοητεύει για την πορεία που επέλεξε να ακολουθήσει εδώ και χρόνια η Ευρώπη και έχει προκαλέσει τέτοιο χάος και κρίση.
Η Πορτογαλία δίνει μια ηχηρή απάντηση στον ισχυρισμό «δεν υπάρχει εναλλακτική λύση», που επαναλαμβάνεται μονότονα από τους υποστηρικτές της λιτότητας, αλλά και μια ακόμη απόδειξη σε όσους κατά τη διάρκεια της χαμένης δεκαετίας στην Ευρώπη υποστήριζαν πως πράγματι υπάρχει μια εναλλακτική λύση.
* Με πληροφορίες από τον Guardian και το άρθρο του Owen Jones
Από το tvxs
http://tvxs.gr/news/ellada/new-york-times-i-ee-esprokse-tin-ellada-stin-agkalia-tis-kinas

Παρασκευή 25 Αυγούστου 2017

Πέντε «κατηγορώ» για τους οίκους αξιολόγησης

Αδυναμίες και προβλήματα όπως προκύπτουναπό το βιβλίο «Les Agences de Notation» του Norbert Gaillard
Πέντε «κατηγορώ» για τους οίκους αξιολόγησης
εκτύπωση  

Από τα τέλη του 1990 οι οργανισμοί αξιολόγησης (rating agencies) βρίσκονται στο κέντρο πολλών αμφισβητήσεων. Η ασιατική κρίση 1997-1998, το σκάνδαλο Enron 2001 και, πολύ πρόσφατα, η πανωλεθρία των subprimes 2007-2008 φανέρωσαν την επίδραση της χρηματοοικονομικής αξιολόγησης (βαθμολογίας) στις αγορές κεφαλαίων και έδειξαν με τον πιο εμφατικό τρόπο τις αδυναμίες της. Ο συγγραφέας Norbert Gaillard αρχίζει το βιβλίο του με τις πέντε κριτικές που απευθύνονται στους οργανισμούς αξιολόγησης.
Η πρώτη κριτική αναφέρεται στη διαφάνεια των μεθόδων βαθμολόγησης που χρησιμοποιούν. Ποιες είναι βασικές μεταβλητές που λαμβάνονται υπόψη για την εκτίμηση της φερεγγυότητας ενός κράτους, μιας τοπικής κοινότητας, μιας επιχείρησης ή μιας τράπεζας; Οι οργανισμοί παίρνουν τις αποφάσεις τους βασιζόμενοι σε ένα μαθηματικό μοντέλο;
Η δεύτερη κριτική σχετίζεται με την ισχυρή συγκέντρωση του κλάδου της βαθμολόγησης. Τρεις εταιρείες μονοπωλούν σχεδόν όλη την αγορά. Το ερώτημα είναι πώς αυτή η ολιγοπωλιστική δομή δεν κινδυνεύει να επηρεάσει την ποιότητα των εκτιμημένων βαθμολογιών.
Η τρίτη κριτική αφορά τις συγκρούσεις συμφερόντων που υπάρχουν στο εσωτερικό των οργανισμών και θέτουν το πρόβλημα της μεθόδου αποζημίωσής τους. Το γεγονός ότι τα εισοδήματά τους προέρχονται κυρίως από τους εκδότες δανείων τους οποίους βαθμολογούν ανεγείρει το ερώτημα-πρόβλημα της αντικειμενικότητας της βαθμολόγησης.
Η τέταρτη κριτική επανατοποθετεί το πρόβλημα της χρονικής ανικανότητας των οργανισμών να προβλέψουν τις βίαιες υποβαθμίσεις της φερεγγυότητας των δανειοληπτών. Την προηγουμένη των κρίσεων του 2001 και των 2007-2008, πολλές επιχειρήσεις που ήταν έτοιμες για πτώχευση θεωρούνταν τελείως φερέγγυες.
Τέλος, η πέμπτη κριτική υπογραμμίζει με έμφαση την τάση των οργανισμών να «υπεραντιδρούν» όταν οι κρίσεις είναι επιβεβαιωμένες. Οι μειώσεις των βαθμολογιών που αποφασίζονται εν μέσω οικονομικής κρίσης συνεισφέρουν στην επιδείνωσή τους. Για τη συμπεριφορά τους αυτή έχουν κατηγορηθεί από επενδυτές, ρυθμιστές και τον επιστημονικό κόσμο.
Τα κριτήρια
Ο ορισμός ενός rating είχε τα πρώτα χρόνια αρκετές διακυμάνσεις μέχρι να σταθεροποιηθεί κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930. Η καλή κατανόηση των κλιμάκων αξιολόγησης είναι απαραίτητη για να αντιληφθούμε σωστά την εκτίμηση του πιστωτικού κινδύνου από τις agencies. Εδώ και έναν αιώνα, οι κλίμακες αξιολόγησης συνδέουν ένα ή περισσότερα γράμματα με ένα συγκεκριμένο επίπεδο κινδύνου αθέτησης των εκδοτών ή των τίτλων χρέους.
Η ομοιογενοποίηση και η τυποποίηση των κλιμάκων αξιολόγησης από το 1930 έχουν συνεισφέρει να κάνουν συγκρίσιμα τα ratings από έναν οργανισμό στον άλλον. Ακόμη, η πρόσφατη επέκτασή τους επέτρεψε τη διάκριση των εκδοτών και των τίτλων σε συνάρτηση με την ποιότητα του πιστωτικού κινδύνου. Ετσι, έχουμε τη διάκριση σε «Investment grade» (κατηγορία επένδυσης και σε «speculative grade» (κατηγορία κερδοσκοπική). Η εμφάνιση αυτών των δύο εννοιών αποτέλεσε ένα σπουδαίο γεγονός της ιστορίας της βαθμολόγησης διότι εγκαθίδρυσε ένα «άκαμπτο» όριο μεταξύ των τίτλων και εκδοτών που κρίνονται συνολικά σίγουροι και φερέγγυοι και αυτών που θεωρούνται επικίνδυνοι και μη ασφαλείς.
Από τα μέσα του 2000 και μετά οι οργανισμοί αξιολόγησης αποδίδουν κυρίως τρεις τύπους βαθμολογήσεων:
¢ Βαθμολόγηση του εκδότη, η οποία μετρά την ολική ποιότητα της υπογραφής του εκδότη του χρέους.
¢ Βαθμολόγηση της έκδοσης, η οποία είναι συγκεκριμένη σε κάθε τίτλο χρέους, που εκδίδεται στην αγορά ομολογιών. Ενας ίδιος εκδότης μπορεί με τον τρόπο αυτόν να έχει εκδώσει πολλές ομολογίες οι οποίες έχουν διαφορετικά ratings (οφείλονται σε διαφορετικές εγγυήσεις και ρήτρες).
¢ Βαθμολόγηση της επανάκτησης, η οποία μετρά τον κίνδυνο της μη επανάκτησης που συνδέεται με έναν τίτλο χρέους.

Διαδικασία rating
Από το 1970 οι εκδότες χρέους ανταμείβουν τους οργανισμούς με στόχο να αποκτήσουν ένα rating που θα τους επιτρέψει:
¢ Να έχουν πιο εύκολη πρόσβαση στις κεφαλαιαγορές.
¢ Να μειώσουν το κόστος χρηματοδότησής τους.
¢ Να αυξήσουν τη φήμη τους.
¢ Να διακριθούν από τους ανταγωνιστές τους πάνω στην αγορά.
Αρχικά ο δημόσιος ή ιδιωτικός οργανισμός ζητάει επαφή με έναν οργανισμό rating. Ενας αναλυτής leader αναλαμβάνει να συγκεντρώσει τις πληροφορίες για τον εκδότη με στόχο τη μέτρηση του πιστωτικού του κινδύνου. Σε ό,τι αφορά το corporate rating, ο αναλυτής συναντά γενικά τη διοίκηση της επιχείρησης. Σε ό,τι αφορά το sovereign rating (κράτος), επισκέπτεται το κράτος και μπορεί να συναντήσει τον πρωθυπουργό, τον υπουργό Οικονομικών, τον διοικητή της κεντρικής τράπεζας, υψηλά στελέχη του Δημοσίου και διευθυντικά στελέχη επιχειρήσεων. Ο αναλυτής leader με βάση τις συλλεχθείσες πληροφορίες συντάσσει ένα υπόμνημα το οποίο παρουσιάζει σε μια επιτροπή αξιολόγησης απαρτιζόμενη από άλλους αναλυτές του κλάδου. Στο τέλος της συζήτησης καταλήγουν σε μια βαθμολόγηση. Υπάρχει βέβαια περίπτωση να μην αποδοθεί rating και να ζητηθούν περισσότερες πληροφορίες ώστε μετά τη νέα συνάντηση στην επιτροπή rating να δοθεί νέα βαθμολόγηση. Οταν το rating επισημοποιείται, ο αναλυτής παρακολουθεί την οικονομική, χρηματοοικονομική και πολιτική κατάσταση των οργανισμών που επιβλέπει. Η διαδικασία αξιολόγησης διαρκεί κατά μέσο όρο 4-6 εβδομάδες. Οι γνώμες που εκφέρονται κατά τη διάρκεια της συζήτησης στην επιτροπή rating παραμένουν εμπιστευτικές.
Η απόσυρση μιας βαθμολογίας μπορεί να επέλθει με βάση τους παρακάτω λόγους:
¢ Λήξη του ομολογιακού τίτλου (προπληρωμή) που καθιστά τη βαθμολόγηση μη χρήσιμη.
¢ Ανεπάρκεια πληροφοριών που αφορούν τον εκδότη και αποτρέπει τον οργανισμό rating να συνεχίσει την ανάλυσή του.
¢ Απόφαση του δανειολήπτη να διακόψει τις εμπορικές σχέσεις με τον οργανισμό rating, κρίνοντας ότι η βαθμολόγηση είναι πολύ χαμηλή και μη χρήσιμη.
¢ Η εξαφάνιση του εκδότη (εκκαθάριση ή απορρόφηση της επιχείρησης από άλλη).

Τι πρέπει να κάνουν οι οργανισμοί βαθμολόγησης για να βελτιωθεί η θέση τους
Τα δυνατά-αδύνατα σημεία του rating στηρίζονται σε τέσσερις βασικούς πυλώνες:
¢ αξιοπιστία των βαθμολογήσεων, αντικειμενικότητα, εισαγωγή των βαθμολογήσεων στις χρηματοοικονομικές ρυθμίσεις και επιρροή πάνω στις εξισορροπητικές δραστηριότητες των επενδυτών.
1Βελτίωση της διαφάνειας τόσο των διαδικασιών της βαθμολόγησης όσο και των στατιστικών εργαλείων που χρησιμοποιούν για τη μέτρηση των επιδόσεων των ratings.
2Καλύτερος προσδιορισμός των λεπτομερειών της αλλαγής των μεθοδολογιών τόσο σε ένα πλάνο ποιοτικό όσο και ποσοτικό.
3Προσδιορισμός του τρόπου εξακρίβωσης των χρησιμοποιημένων πληροφοριών για τη βαθμολόγηση των δομημένων προϊόντων και εξέταση εάν προέρχονται από υποκειμενικές ή αντικειμενικές πηγές.
4Δημοσίευση σε διαδικτυακό τόπο 10% ιστορικών στοιχείων για βαθμολόγηση εκδοτών-πληρωτών.
5Προετοιμασία μιας ετήσιας έκθεσης περικλείοντας όλες τις αποφάσεις rating που πάρθηκαν σε κάθε κλάδο τη χρονιά που πέρασε.
6Αρνηση να αποδοθεί ταυτόχρονα μια σύσταση και μια βαθμολόγηση σε έναν εκδότη χρέους.
7Εξακρίβωση ώστε οι εργαζόμενοι των οργανισμών rating που θα μελετήσουν και θα δώσουν τη βαθμολόγηση να μην εισπράξουν διάφορα δώρα, ικανοποιήσεις ή ανταμοιβές από τους εκδότες χρέους.
8Απαγόρευση στους εργαζομένους που θα μελετήσουν τα στοιχεία των εκδοτών να συμμετέχουν σε συζητήσεις που αφορούν τις προμήθειες που θα καταβληθούν από τους εκδότες.

Ο κ. Κωνσταντίνος Ζοπουνίδης είναι καθηγητής στο Πολυτεχνείο Κρήτης, ακαδημαϊκός στη Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών της Ισπανίας.
Από το Βήμα