ΓΑΛΛΙΚΟΣ ΜΑΗΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΔΙΚΤΑΤΟΡΙΚΟ ΦΟΙΤΗΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ

Μια πρώτη προσέγγιση

                                                                                        Του Ολύμπιου Δαφέρμου

Η εξέγερση του Μάη του 1968 στη Γαλλία ήταν μία πολυδιάστατη  και πολυσύνθετη εξέγερση. Άγγιξε ανατρεπτικά σχεδόν κάθε τομέα της ανθρώπινης δραστηριότητας. Ήταν ένα καθολικό κίνημα αμφισβήτησης, χειραφέτησης και απελευθέρωσης. Εξ αυτού και οι πολλές και διαφορετικής προσεγγίσεις και ερμηνείες του φαινομένου από πλήθος θεωρητικών των κοινωνικών επιστημών. Η εξέγερση αυτή δεν μοιάζει με καμιά έως σήμερα εξέγερση. Ήταν μια εξέγερση μέσα στην αφθονία και όχι εξ αιτίας της ανέχειας. Η οποιαδήποτε επομένως σε βάθος σύγκριση με το δικό μας αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα(αφκ) απαιτεί ερευνητική εργασία. Το παρόν κείμενο δεν έχει αυτή τη φιλοδοξία. Θα περιοριστεί σε μια πρώτη επιγραμματική και εν τάχει προσέγγιση σημειώνοντας τις ομοιότητες και διαφορές των δύο κινημάτων, έτσι όπως τις αντιλαμβάνομαι ζώντας και μελετώντας το αφκ και διαβάζοντας κείμενα για το Γαλλικό Μάη.

Τα δύο κινήματα εκδηλώθηκαν κάτω από πολύ διαφορετικές πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές πραγματικότητες. Στη χώρα μας είχαμε μια ακροδεξιά στρατιωτική δικτατορία που προέκυψε ως επιστέγασμα του αντιαριστερού και αντιδημοκρατικού μετεμφυλιακού κράτους. Η δε καπιταλιστική οικονομική ανάπτυξη της χώρας δεν μπορεί να συγκριθεί με τη βιομηχανικά ανεπτυγμένη Γαλλία, στην οποία η κοινωνία είχε περάσει στην κατανάλωση. Ταυτόχρονα ο προεδρικός αστικός κοινοβουλευτισμός της Γαλλίας έδειχνε να λειτουργεί αποτελεσματικά κάτω από την πατριαρχική φυσιογνωμία του στρατηγού Ντε Γκωλ.

Στην Ελλάδα είχαμε, από δεκαετίες, μια ασταθή πολιτική πραγματικότητα και μια στρεβλή ανάπτυξη. Ανολοκλήρωτοι πολιτικοί, οικονομικοί και κοινωνικοί θεσμοί δυσλειτουργούν κάτω από την αυστηρή εποπτεία ξένων δυνάμεων και μη εκλεγμένων οργάνων (Θρόνος, στρατός, παρακράτος, δικτατορίες). Επιπλέον ο εμφύλιος έχει αφήσει τραυματισμένο το κοινωνικό σώμα με την ισοπολιτεία να  είναι σχεδόν άπιαστο όνειρο.

Επόμενο, λοιπόν, είναι τα δύο κινήματα να μην έχουν την ίδια φυσιογνωμία, αν και τα δύο ήταν ανατρεπτικά για τις δύο πραγματικότητες μέσα στις οποίες εκδηλώθηκαν. Ο Μάης καθολικά ανατρεπτικός ως προς το αστικό καθεστώς της Γαλλίας, το δε αφκ ως προς την στρατιωτική δικτατορία.

Πρέπει να σημειωθεί ότι εκείνη την περίοδο στην Γαλλία αλλά και σε άλλες χώρες τις Ευρώπης υπήρχε ένας  οργασμός παραγωγής νέων θεωριών της αμφισβήτησης γύρω από τον άνθρωπο και την κοινωνική συγκρότηση, το κριτικό πνεύμα των οποίων πήγαινε πέρα από τον καπιταλισμό και την γραφειοκρατική και αυταρχική Αριστερά. Θα μπορούσε κανείς να τοποθετήσει όλες αυτές τις θεωρίες στον ελευθεριακό χώρο χωρίς να κάνει σοβαρό λάθος. Ο απόηχος αυτών των θεωριών στη χώρα μας ήταν ελάχιστος.

Ο Μάης αμφισβήτησε και επανεξέτασε κάθε μορφή εξουσίας κάτω από την οπτική γωνία της ισότητας.

Αμφισβητήθηκαν:

η πολιτική εξουσία ως μη δημοκρατική και στη θέση της προτάθηκε η άμεση δημοκρατία

η εξουσία των δασκάλων και καθηγητών. Γιατί η διαφορά γνώσεων μεταφράζεται σε σχέσεις εξουσίας;

η εξουσία των ειδικών και της τεχνοκρατίας, η οποία δεν θεωρείται πολιτικά και κοινωνικά ουδέτερη.

η αυθεντία και η εξουσία της

η εξουσία του πατέρα, του άνδρα απέναντι στη γυναίκα, ακόμη και η εξουσία μέσα στην επιχείρηση

Ο Μάης θέλησε την κατάργηση της εξουσίας και όχι την κατάληψη της

Το αφκ στράφηκε ολοκληρωτικά εναντίον της χουντικής εξουσίας και της ιμπεριαλιστικής εξάρτησης της χώρας από τις ΗΠΑ. Δεν θέλησε ούτε το αφκ την κατάληψη της εξουσίας, αλλά ούτε και την κατάργηση της. Έμμεσα αποδεχόταν ότι η εξουσία ανήκει στα κόμματα, εν προκειμένω στα κόμματα της Αριστεράς, τα οποία, κάποια στιγμή στο μέλλον, θα ήταν αλλιώτικα…   

Ο Γαλλικός Μάης άσκησε δριμεία κριτική στον τρόπο διδασκαλίας και στο περιεχόμενο των προγραμμάτων σπουδών του πανεπιστημίου και στον ακαδημαϊκό αυταρχισμό. Οι φοιτητές ήθελαν μια μορφή αυτοδιαχείρισης έτσι που να μπορούν να καθορίσουν τον τρόπο εργασίας, έρευνας και να συντάξουν νέα προγράμματα σπουδών. Τα αιτήματα αυτά συνιστούσαν μια ριζική μεταρρύθμιση του πανεπιστημίου.

Το αφκ δεν άσκησε καμιά κριτική στο ακαδημαϊκό καταστημένο, του οποίου η οργάνωση και λειτουργία θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν περισσότερο φεουδαρχικές παρά αστικές. Όσες φορές ασχολήθηκε με φοιτητικά προβλήματα το έκανε για τις ανάγκες του αντιδικτατορικού του αγώνα και όχι για την επίλυση αυτών καθ’ εαυτών των προβλημάτων. Ποτέ δεν ζήτησε διάλογο με το καθεστώς και για κανένα ζήτημα. Το αφκ από το ξεκίνημα του ήταν ένα πολιτικό αντιδικτατορικό κίνημα. Έχει όμως ενδιαφέρον να αναφερθούν μερικά χαρακτηριστικά της λειτουργίας του Πολυτεχνείου την εποχή της χούντας.

Είχε ένα σκληρό, ανελαστικό, καταπιεστικό και απαιτητικότατο πρόγραμμά . Πάνω από 40 ώρες διδασκαλίας τη βδομάδα. Σε αρκετά μαθήματα η παρακολούθηση και οι εργασίες ήταν υποχρεωτικές. Είχε εξετάσεις προόδου (α΄ εξαμήνου) και εξετάσεις Ιουνίου – τότε τα μαθήματα ήταν ετήσια. Αν στις εξετάσεις προόδου, στη μισή δηλαδή ύλη του μαθήματος, έπαιρνες τρία τότε στις εξετάσεις του Ιουνίου, σε όλη την ύλη, έπρεπε να πάρεις επτά για να περάσεις το μάθημα. Ίσχυε και το ακριβώς αντίστροφο. Το βαθμό της προόδου τον κουβάλαγες ακόμη και στις εξετάσεις του Σεπτεμβρίου! Γιατί αυτός ο παραλογισμός; Γιατί θα έπρεπε να μετρά περισσότερο η μισή από το σύνολο της ύλης; Κανείς και ποτέ δεν ασχολήθηκε με αυτή την ανοησία. Ούτε καν το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα.

Παρέμενες στο ίδιο έτος αν έχανες τρία μαθήματα. Τα επαναλάμβανες όλα, έστω και αν κάποια από αυτά τα είχες περάσει με καλό βαθμό. Ίδια η λογική του σχολείου. Ήταν ένα σκληρό, σκληρότατο γυμνάσιο.

Κάποιοι καθηγητές ήταν ιδιαίτερα αυστηροί και κυρίως όταν δίδασκαν μαθήματα που δεν είχαν καμιά χρησιμότητα για τις σπουδές του μηχανικού, όπως ήταν η προβολική γεωμετρία και όχι μόνο. Σε δύο τουλάχιστον μαθήματα ήμασταν υποχρεωμένοι να μάθουμε απ' έξω εκατοντάδες τύπους. Λες και θα είχαμε χάσει το τυπολόγιο κατά την άσκηση του επαγγέλματος του μηχανικού. Άλλος καθηγητής, που έγινε στη συνέχεια υπουργός της χούντας, επέβαλε, κατά τη διάρκεια των μαθημάτων του απόλυτη δικτατορία. Μαζί του είχε πάντα δύο βοηθούς, τους οποίους χρησιμοποιούσε σαν χωροφύλακες. Μονίμως κινούνταν μέσα στην αίθουσα και έβγαζαν έξω όποιον μιλούσε ή κοιμόταν αφού πρώτα είχαν πάρει, βεβαίως, παρουσίες. Η απουσία συνεπαγόταν κόψιμο μισής μονάδας από το βαθμό της γραπτής εξέτασης. Το  μάθημα του ήταν λιγότερο σοβαρό από το αντίστοιχο λήμμα μιας σοβαρής εγκυκλοπαίδειας. Το μάθημα αυτό χρειαζόταν απομνημόνευση, ενώ ταυτόχρονα δεν βλέπαμε ποια σχέση μπορεί να έχει με το επάγγελμα μας

 Οι φοιτητές του Πολυτεχνείου, στην συντριπτική τους πλειονότητα, ήταν από πολύ καλοί έως άριστοι μαθητές. Στρωμένοι από τα πριν στη λογική του σχολείου δε βλέπουν τίποτα το παράλογο και καταπιεστικό στη λειτουργία του ιδρύματος.  Εξάλλου με την αποφοίτησή τους έχουν εξασφαλισμένη μια καλή έως πολύ καλή επαγγελματική καριέρα.

Το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα δεν αμφισβήτησε ούτε στο ελάχιστο, την αυθεντία και την εξουσία της πανεπιστημιακής έδρας. Δεν αμφισβήτησε ούτε την οργάνωση και λειτουργία, τον τρόπο διδασκαλίας, τις σχέσεις καθηγητών – φοιτητών, τα προγράμματα σπουδών, την μεταδιδόμενη γνώση και την όλη αυταρχική δομή του ελληνικού Πανεπιστημίου, σε αντίθεση με τον Γαλλικό Μάη και τα άλλα φοιτητικά κινήματα που προηγήθηκαν του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος.

Η μη αμφισβήτηση αυτή των δομών του Πανεπιστημίου ίσως να οφείλεται στην θεωρητική καθυστέρηση της ελληνικής κοινωνίας και στην απομόνωση του κινήματος, λόγω δικτατορίας, από τον αντιαυταρχικό Γαλλικό Μάη  και τα άλλα αμφισβητησιακά κινήματα ανά τον κόσμο. Ίσως ο μαύρος ογκόλιθος της Χούντας να έφερνε σε δεύτερη μοίρα όλα τα άλλα ζητήματα. Πολύ περισσότερο το α.φ.κ. δεν μπόρεσε να αμφισβητήσει τις νόθες αστικές σχέσεις της χώρας και να προτείνει, σε γενικές γραμμές, ένα άλλο σχέδιο κοινωνικής οργάνωσης ή την αλλαγή των ανθρώπινων και κοινωνικών σχέσεων, όπως π.χ. έκανε ο Γαλλικός Μάης. Ήταν ένα μονοδιάστατο κίνημα και γι αυτό δεν μπόρεσε να υπάρξει με κανένα τρόπο και καμιά μορφή κατά τη μεταπολίτευση. Η εξέγερση του Πολυτεχνείου ήταν η κορύφωση του και ταυτόχρονα το οριστικό του τέλος.

Ο Μάης αμφισβήτησε και την ιδεολογία του επιστημονισμού, η οποία ταυτιζόταν με την πρόοδο του συνόλου της κοινωνίας. Θεώρησε, αφενός, ότι η γνώση είναι αποσπασματική και μερική και δεν μπορεί ποτέ να «δει» όλη την πραγματικότητα και, αφετέρου, ότι η επιστήμη είναι στην υπηρεσία του συστήματος, εξ ου και η έρευνα για όλο και νέα πολεμικά όπλα.

Ο Μάης στράφηκε τόσο κατά του καπιταλισμού όσο και εναντίον της γραφειοκρατικής και αυταρχικής Αριστεράς, όντας ελευθεριακός.

Το αφκ ,παρά τον ακαθόριστο αριστερό προσανατολισμό του, δεν στράφηκε κατά του καπιταλισμού ούτε, βέβαια, κατά της εντόπιας οργανωμένης Αριστεράς. Δεν υπάκουσε όμως στις προτροπές των δύο κομμουνιστικών κομμάτων της χώρας, τα οποία ήθελαν να δώσουν στο κίνημα ένα χαρακτήρα συνδικαλιστικό και όχι άμεσα πολιτικό όπως είχε. Τα δύο ΚΚ δεν μπόρεσαν να καθοδηγήσουν το κίνημα παρά τις προσπάθειες που έκαναν. Το κίνημα ήταν πολιτικά και οργανωτικά αυτόνομο, όχι όμως και ιδεολογικά.

Εν κατακλείδι ο Μάης:

1.      Αμφισβήτησε τις παραδόσεις, τα ήθη, τα νοήματα, τις αξίες, τους κοινωνικούς καταναγκασμούς, τον καταναλωτισμό, τις ιεραρχίες, την πειθαρχία, την υπακοή, τον συγκεντρωτισμό, το διαχωρισμό διανοουμένων και χειρωνακτών κ.α. άμεσα και ρητά.

Ίσως μπορούμε να ισχυριστούμε ότι το αφκ έμμεσα και όχι εκπεφρασμένο με θέσεις, αλλά μέσω της συμπεριφοράς, της μουσικής, της ενδυμασίας, του κουρέματος, των φοιτητικών σχέσεων και της λειτουργίας των ενεργοποιημένων φοιτητών αμφισβήτησε τα κατεστημένα ήθη, τις παραδόσεις, τις αξίες, τα νοήματα και τις ιεραρχίες, κυρίως εκείνα που συγκροτούσαν την αναχρονιστική ιδεολογία  της χούντας, αλλά όχι μόνο.

2.       Τοποθετήθηκε υπέρ των ελεύθερων ερωτικών σχέσεων, των αμβλώσεων, της ισότητας μεταξύ άνδρα και γυναίκας, της αντισύλληψης, των δικαιωμάτων όλων των μειονοτήτων και των ίσων δικαιωμάτων όλων.    

Στο αφκ υπήρχε απόλυτη ισότητα μεταξύ φοιτητών και φοιτητριών. Ούτε για μια στιγμή δεν διανοήθηκε κανείς ότι η αντίσταση κατά της χούντας ήταν ανδρική υπόθεση. Σημαντικός ήταν ο αριθμός των φοιτητριών που ήταν στη πρώτη γραμμή του κινήματος. Η πίστη ότι όλοι έχουν τα ίδια δικαιώματα στη ζωή διαπερνούσε το σύνολο των ενεργοποιημένων φοιτητών, δίχως αυτό να εκφραστεί ρητά.  

3.      Άσκησε κριτική στην λειτουργία της οικογένειας, την ψυχιατρική, το σχολείο, το εργοστάσιο, την έρευνα, στις ποινές, τη φυλακή, την τέχνη, τα ΜΜΕ κ.α. Σε αυτό τον τομέα το αφκ δεν μπήκε καθόλου.

4.      Υιοθέτησε τις αξίες: ισότητα, ελευθερία, δικαιοσύνη, αλληλεγγύη, αξιοπρέπεια για όλους. Το αφκ ζήταγε επιμόνως και ρητά ελευθερία, την οποία ταύτιζε με την πτώση της χούντας. Όσο για τις άλλες αξίες ήταν για τους ενεργοποιημένους φοιτητές κοινός τόπος, έχοντας το κίνημα ένα αριστερό προσανατολισμό.

Ο Μάης ήταν ταυτόχρονα και μια πολιτιστική εξέγερση. Το αφκ ήταν μόνο πολιτική εξέγερση.

Φυσιογνωμία και μέσα των δύο κινημάτων

Στη φυσιογνωμία και στα μέσα τα δύο κινήματα έχουν αρκετές ομοιότητες

Και τα δύο κινήματα αγωνίστηκαν για ζητήματα που αφορούσαν το σύνολο της κοινωνίας και όχι για τα δικά τους συμφέροντα. Δεν είχαν οικονομικά αιτήματα. Ήταν αυτόνομα, αυθόρμητα, αυτοτροφοδοτούμενα και αυτοοργανωμένα.  Ξεπέρασαν την οργανωμένη Αριστερά, όχι μόνο αγωνιστικά. Ο Μάης καθολικά και το αφκ με τον τρόπο που οργανώθηκε, λειτούργησε και έδρασε, ο οποίος ήταν αμεσοδημοκρατικός, αντιιεραρχικός, συμμετοχικός και αντιαυταρχικός. Είχε δηλαδή, ως προς αυτά του τα χαρακτηριστικά, μια ελευθεριακή και όχι μια αριστερή φυσιογνωμία. Το αφκ δεν είχε συνείδηση αυτής του της φυσιογνωμίας. Ίσως το πυκνό σε γεγονότα κίνημα, οι συνθήκες δικτατορίας (απειλές, συλλήψεις, ξυλοδαρμοί, βασανιστήρια) και η θεωρητική υστέρηση της ελληνικής κοινωνίας δεν του το επέτρεψαν. Η θεωρητικοποίηση της δικιάς του πράξης και φυσιογνωμίας απαιτούσε παρατεταμένες συζητήσεις και σε θεωρητικά ζητήματα. Δεν υπήρχε αυτή η πολυτέλεια. Ο στόχος ήταν ένας, η χούντα. Και όσο πήγαινε καλά το κίνημα έμοιαζαν περιττές οι θεωρητικές συζητήσεις. Έμεναν, δυστυχώς, μόνο οι στείρες αντιπαραθέσεις μεταξύ κάποιων, ευτυχώς λίγων, οργανωμένων φοιτητών σε παράνομες πολιτικές οργανώσεις. Η ώρα του στοχασμού και του αναστοχασμού δεν ήρθε ποτέ. Πρόλαβαν τα αριστερά κόμματα στην μεταπολίτευση…

Και στα δύο κινήματα λειτούργησαν ανοιχτές συνελεύσεις. Στο Μάη υπήρξαν μικτές επαναστατικές επιτροπές και επιτροπές δράσης. Στο αφκ υπήρξαν οι εκλεγμένες επιτροπές από συνελεύσεις και συγκεντρώσεις και οι πυρήνες των σχολών που λειτουργούσαν παράνομα. Από τις τελευταίες εκλεγόντουσαν δημοκρατικά εκπρόσωποι για τα συντονιστικά των σχολών ή των ιδρυμάτων και από εκεί για το διασχολικό όργανο. Οι εκπρόσωποι αυτοί δεν ασκούσαν εξουσία. Δεν μπορούσαν να πάρουν αποφάσεις ερήμην των πυρήνων των σχολών. Ο ρόλος τους ήταν συντονιστικός και για αλληλοπληροφόρηση. Η αυτοοργάνωση αυτή του κινήματος δομήθηκε από τα κάτω.

Και στα δύο κινήματα δεν υπήρχε μια αντίληψη για την πολιτική. Ήταν χωνευτήρια που συμπεριέλαβαν στο εσωτερικό τους σχεδόν όλες τις τάσεις της Αριστεράς και του Αναρχισμού. Καμιά όμως οργάνωση δεν τα καθόρισε. Δεν είχαν επίσης στρατηγική και θεωρία για την κατάκτηση της εξουσίας.

Στο Μάη οι αποφάσεις ήταν συλλογικές και μπροστά σε όλους. Συμμετείχε όποιος ήθελε στην εκτέλεση τους. Στο αφκ αυτό συνέβαινε μόνο στις συνελεύσεις. Οι όποιοι «ηγέτες» και των δύο κινημάτων πρόβαλαν μέσα από τη δράση και δεν οριζόντουσαν από εξωφοιτητικά κέντρα. 

Ο Μάης είχε μεγαλύτερη ποικιλία δράσεων. Πέρα από τις καταλήψεις πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, πέρασε σε ανοικτές οδομαχίες με τις δυνάμεις καταστολής, έκανε καθιστικές διαμαρτυρίες, επιτέθηκε στο Χρηματιστήριο και ήταν καθημερινή του πρακτική η ανυπακοή απέναντι στις κατεστημένες εξουσίες. Ταυτόχρονα οργάνωσε θέατρο δρόμου και μουσικές παραστάσεις. Εκτύπωσε ανατρεπτικές αφίσες και γράφτηκε ανατρεπτική ποίηση. Ο Μάης ήταν ταυτόχρονα σοβαρός, ξεφάντωμα, πανηγύρι, παιγνιώδης, ειρωνικός και με χιούμορ. Όλα μαζί

Το αφκ κάτω από συνθήκες δικτατορίας δεν μπορούσε να είναι πανηγύρι και να διαθέτει χιούμορ. Τα πράγματα ήταν πολύ σοβαρά και δύσκολα. Η βία του καθεστώτος απειλούσε ακόμη και τη ζωή των αγωνιζόμενων φοιτητών. Επόμενο ήταν οι φοιτητές να βρίσκονται σε διαρκή ένταση και να προσέχουν κάθε τους κίνηση και λέξη. Πού διάθεση για πανηγύρι και χιούμορ; Το κίνημα ήταν  απολύτως ειρηνικό – γεγονός που δεν έχει τονιστεί ιδιαίτερα. Δεν ήρθε ποτέ σε σύγκρουση με τις δυνάμεις καταστολής. Αυτή η τακτική του ήταν σοφή, κατά την άποψη μου. Πρώτον, γιατί οι δυνάμεις του δεν ήταν τέτοιες που θα του επέτρεπαν  συγκρούσεις με το σιδηρόφρακτο καθεστώς και δεύτερο γιατί η οποιαδήποτε σύγκρουση θα έδινε το άλλοθι στο καθεστώς, εν μέσω του πειράματος της ελεγχόμενης φιλελευθεροποίησης του, να το καταστείλει διά μιας και απολύτως. Το αφκ δεν ξεπέρασε ποτέ κάποια όρια στη δράση του. Έφτανε μέχρι εκεί που το «έπαιρνε», δοκιμάζοντας, κάθε φορά, τις αντοχές της χούντας. Στην εξέγερση του Πολυτεχνείου δοκίμασε την υπέρβαση και τη μετωπική σύγκρουση και προκάλεσε την ολομέτωπη, εγκληματική και άλογη επίθεση των στρατιωτικών.

Το αφκ, πέρα από τις καταλήψεις οργάνωσε διαδηλώσεις, συνελεύσεις, συγκεντρώσεις, έκανε λεκτικές επιθέσεις εναντίον των ελάχιστων χουντικών φοιτητών και αποχές από τα μαθήματα. Έκανε έγγραφες καταγγελίες και φώναζε σε κάθε ευκαιρία αντιχουντικά συνθήματα.  Στην εξέγερση του Πολυτεχνείου το αφκ οργάνωσε και ραδιοφωνικό σταθμό. Ο Μάης όχι. Μάλλον δεν τον είχε ανάγκη αφού η ενημέρωση στη Γαλλία δεν ήταν απολύτως ελεγχόμενη.

Το κίνημα του Μάη επεκτάθηκε σε όλη τη Γαλλία. Περίπου εννέα εκατομμύρια εργαζόμενοι απεργούσαν. Έγινε γενική απεργία χωρίς να κηρυχθεί από κανέναν.

Αντίθετα αν και οι φοιτητές στην εξέγερση του Πολυτεχνείου έριξαν το σύνθημα της γενικής απεργίας δεν υπήρξε ανταπόκριση. Οι πολιτικοποιημένοι και τολμηροί πολίτες και μαθητές προτίμησαν να συγκεντρωθούν μέσα και γύρω από το Πολυτεχνείο. Το ίδιο έγινε και με τα κατειλημμένα πανεπιστήμια σε Θεσσαλονίκη, Πάτρα και Γιάννενα. Ο φόβος ξεπερνιόταν, φαίνεται, μόνο με τη συμμετοχή σε μια ήδη οργανωμένη εστία αντίστασης.      

Η διάρκεια του αφκ ήταν 22 μήνες, αν δεν αφαιρέσουμε τους καλοκαιρινούς μήνες, κατά την διάρκεια των οποίων δεν σταμάτησαν οι συζητήσεις και οι ζυμώσεις γύρω από την αντίσταση κατά της χούντας. Ο Μάης κράτησε γύρω στους δύο μήνες. Το ειρηνικό αφκ είχε, κατά την εξέγερση του Πολυτεχνείου, 24 νεκρούς, απολύτως βεβαιωμένους. Υπάρχουν όμως ισχυρές ενδείξεις ότι οι νεκροί ήταν περισσότεροι. Κατά τη διάρκεια του Μάη και παρά τις συγκρούσεις των διαδηλωτών με τους αστυνομικούς οι νεκροί ήταν τρεις.

Ο Μάης είχε την ενεργητική συμμετοχή μεγάλου τμήματος του πληθυσμού. Το αφκ είχε, όπως από τις ενδείξεις φαίνεται, την παθητική αποδοχή μεγάλου μέρους του πληθυσμού. Στις δύο καταλήψεις του είχε την ενεργητική συμμετοχή μικρού τμήματος του πληθυσμού.

Συνέπειες που είχαν τα δύο κινήματα    

   Οι συνέπειες του Μάη , σύμφωνα με τους μελετητές του, ήταν βαθύτατες και επεκτεινόταν σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Εδώ θα αναφερθούν επιγραμματικά. Η αναλυτική τους παράθεση ίσως θα συνιστούσε βιβλίο. Άλλαξαν οι κοινωνικές και ανθρώπινες σχέσεις, ο τρόπος σκέψης των ανθρώπων και τα ήθη. Προκάλεσε τη νομιμοποίηση των αμβλώσεων, μεταρρυθμίσεις στο πανεπιστήμιο, κοινωνικές παροχές, την ανάπτυξη της οικολογικής συνείδησης, τη συμπαράσταση στους μετανάστες και στους άστεγους, τα κινήματα των γυναικών και των ομοφυλοφίλων, την αυτοδιαχείριση στο εργοστάσιο LIP, την έκδοση της εφημερίδας Λιμπερασιόν, την άρνηση της πυρηνικής ενέργειας, την πτώση των αυστηρών ιεραρχιών,  την αλλαγή των οικογενειακών σχέσεων, την ενημέρωση, τις εργασιακές σχέσεις, τη βελτίωση των δικαιωμάτων των γυναικών, την ανάπτυξη της συνείδησης για τα αδιέξοδα της οικονομικής ανάπτυξης, τη δυνατότητα της ελεύθερης συμβίωσης, την επανεξέταση των βεβαιοτήτων, τόσο της Δεξιάς όσο και της Αριστεράς, το ενδιαφέρον για τους ανάπηρους και τις μειονότητες κ.α., κ.α.  Επί πλέον ο Μάης ενέπνευσε κοινωνικά κινήματα αμφισβήτησης (οικολογικά, φεμινιστικά κ.α.). Στους προβληματισμούς του Μάη οφείλεται το μετέπειτα ενδιαφέρον για τα βιολογικά προϊόντα, την ρύπανση του περιβάλλοντος και τις ήπιες μορφές ενέργειας.

Τη δεκαετία του ΄70 η Γαλλική κοινωνία έγινε πιο φιλελεύθερη, δημοκρατική, ηδονιστική, αλληλέγγυα, με μικρότερες ανισότητες και βελτιώθηκε η θέση των εργατών. Υπήρξε λιγότερη επιβολή των εξουσιών, περισσότερη συζήτηση και πληροφόρηση ακόμη και μέσα στις επιχειρήσεις.. Δεν είναι τυχαίο που κάποιοι κοινωνικοί επιστήμονες χαρακτηρίζουν την παγκόσμια εξέγερση του 68 επανάσταση, με κορυφαίο, βέβαια, το Γαλλικό Μάη.

Η εξουσία φοβήθηκε πως μπορεί να ανατραπεί από την εξέγερση των φοιτητών και τη γενική απεργία των εργατών. Γι’ αυτό και οι σκληρές επιθέσεις της οργάνων καταστολής με ρόπαλα και δακρυγόνα. Οι πολιτικοί ελιγμοί του Ντε Γκωλ και η ουσιαστική υποβοήθηση του από το ΚΚΓ έσωσαν το σύστημα, αναγκάζοντας το όμως να κάνει σημαντικές υποχωρήσεις, όπως είδαμε παραπάνω.   

Στη  Χώρα μας οι στρατιωτικοί φοβήθηκαν, ότι μπορεί να ανατραπούν από τις καταλήψεις των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα και Γιάννενα και κυρίως από την εξέγερση του Πολυτεχνείου. Δεν εξηγείται διαφορετικά ότι έστειλαν ολόκληρο τανκ και ένοπλα τμήματα για να αντιμετωπίσουν άοπλους φοιτητές και πολίτες (ούτε καρεκλοπόδαρα δεν είχαν), για να αντιμετωπίσουν ένα απολύτως ειρηνικό κίνημα. Ήταν η πολιτική τους ανοησία; Ήταν η φασιστική τους ιδεολογία που θεωρεί ότι  με τη βία λύνονται τα προβλήματα; Εκτίμησαν, από τα επεισόδια στο μνημόσυνο του Παπανδρέου λίγους μήνες νωρίτερα, ότι δεν διαθέτουν τη λαϊκή στήριξη; Ήταν όλα αυτά μαζί που τους έκανε να επιστρατεύσουν το κατ΄ εξοχήν βαρύ όπλο ξηράς για να αντιμετωπίσουν άοπλους και σχετικά λίγους, σε σχέση με τον πληθυσμό της χώρας, εξεγερμένους; Δυστυχώς δεν περιορίστηκαν μόνο στη παρουσία του τεθωρακισμένου και των ένοπλων τμημάτων. Δολοφόνησαν και 24 ανθρώπους!!! Κάνοντας έτσι την εξέγερση του Πολυτεχνείου να πάρει τεράστιες διαστάσεις. Ποια λογική τους οδήγησε σε αυτό το έγκλημα; Η φανατική ολοκληρωτική τους ιδεολογία περιέχει και τους φόνους των πολιτικών τους αντιπάλων. Το μετεμφυλιακό κράτος είχε διδάξει. Όμως και πάλι είναι ακατανόητη αυτή η συμπεριφορά του καθεστώτος τη στιγμή που επιχειρεί την ελεγχόμενη φιλελευθεροποίηση στοχεύοντας στην νομιμοποίηση του και κατ΄ επέκταση στη μονιμοποίηση του. Μόνο ο πανικός μπορεί να ερμηνεύσει αυτή την εγκληματική και παράλογη συμπεριφορά τους. Σχετικά λίγοι άοπλοι εξεγερμένοι αρκούσαν για να τους κάνουν να μη ξέρουν τι κάνουν.

Το Πολυτεχνείο, όμως, ήταν που έριξε τη χούντα;     

Όλες οι πολιτικές δυνάμεις απαντούν κατηγορηματικά όχι. Ισχυρίζονται ότι η τραγωδία της Κύπρου, που προκάλεσε η χούντα, ήταν που την οδήγησε σε κατάρρευση. Όμως δίχως την εξέγερση του Πολυτεχνείου τα ιστορικά γεγονότα θα είχαν εξελιχτεί με τον ίδιο τρόπο;  Η σφαγή του Πολυτεχνείου άνοιξε βαθύ ρήγμα μεταξύ του καθεστώτος και της κοινωνίας –το καθεστώς δολοφόνησε άοπλα παιδιά. Τα παιδιά της. Οι πολιτικοί επιστήμονες βεβαιώνουν ότι αν μια εξουσία δεν έχει την υποστήριξη ή έστω την παθητική αποδοχή σημαντικού μέρους της κοινωνίας δεν μπορεί να κυβερνήσει και να σταθεί. Αυτό έπαθε η χούντα μετά το Πολυτεχνείο. Το αδιέξοδο της ήταν απόλυτο. Μόνο οι κατασταλτικοί της μηχανισμοί λειτουργούσαν. Και αυτοί μέχρι πότε; Επιχειρούν λοιπόν για μια εθνική επιτυχία στη Κύπρο – ήταν η τεράστια ανοησία και ταυτόχρονα προδοσία του Ιωαννίδη. Θεωρώντας πως έτσι  θα μπορέσουν να βγουν από το αδιέξοδο τους και να μονιμοποιήσουν το κράτος έκτακτης ανάγκης, όπως ήθελαν. Η επιχείρηση τους καταλήγει σε τραγωδία και το καθεστώς τους καταρρέει. Ας βγάλει ο καθένας τα συμπεράσματα του.

Το αφκ και το Πολυτεχνείο εκδηλώθηκαν αντίθετα με τη θέληση όλων των πολιτικών δυνάμεων, ακόμη και των δύο κομμουνιστικών κομμάτων ( το ένα είδε 300 προβοκάτορες του καθεστώτος και το άλλο σκοτεινές δυνάμεις, όταν οι οργανωμένοι σε αυτά φοιτητές συμμετείχαν στην εξέγερση). Επομένως ήταν επόμενο να μην το περιβάλλουν με τη δόξα του εκδιωκτή της χούντας. Αν το έκαναν θα αυτοακύρωναν την όποια παρουσία και δράση τους κατά τη διάρκεια της δικτατορίας.

Στη μεταπολίτευση μυθοποίησαν το Πολυτεχνείο και προσπάθησαν να το ιδιοποιηθούν προς ίδιον όφελος. Αγνόησαν πλήρως και ηθελημένα τη γέννηση, την εξέλιξη, τη φυσιογνωμία και τα πολιτικά ήθη του αφκ. Οι παρακαταθήκες του αφκ άμεση δημοκρατία, αντίσταση, αξιοπρέπεια, ήθος, αυτονομία, ανιδιοτέλεια, κοινωνική συνείδηση, συλλογικότητα, αλληλοσεβασμός, αλληλεγγύη, συναδελφικότητα, ανεκτικότητα στις διαφορετικές απόψεις, σύνθεση διαφορετικών απόψεων, συναίνεση κ.α. δυστυχώς δεν μπόλιασαν την μεταπολιτευτική πολιτική ζωή. Τα μετέπειτα κινήματα υιοθέτησαν  από το αφκ μόνο τις καταλήψεις, ως μορφή αγώνα και τις συντονιστικές επιτροπές ως οργανωτική μορφή.

Η μη διατύπωση, από το αφκ, πολιτικών και ιδεολογικών θέσεων και προτάσεων για τη μετά τη δικτατορία εποχή δεν του επέτρεψε να υπάρξει πολιτικά κατά τη μεταπολίτευση, με καμιά μορφή. Οι φοιτητές μέλη του είτε έμειναν ανένταχτοι, είτε οργανώθηκαν, κυρίως, στα δύο ΚΚ.  Δεν μπόρεσαν όμως να επηρεάσουν τα κόμματα και τις οργανώσεις, στις οποίες οργανώθηκαν, αν εξαιρέσουμε ένα μέρος του «Ρήγα Φεραίου». Με ποιο ιδεολογικό και πολιτικό εξοπλισμό θα το έκαναν; Οι ανένταχτοι δεν δημιούργησαν δικές τους συλλογικότητες. Δεν έγινε καν τέτοια προσπάθεια.

Ο Μάης και η γενιά του, μετά από κάποια χρόνια, δαιμονοποιήθηκαν. Σε αυτούς έριχναν τις ευθύνες για πλείστα όσα προβλήματα της Γαλλίας. Στη χώρα μας δαιμονοποιήθηκε ανιστόρητα η γενιά του Πολυτεχνείου μετά την οικονομική κρίση. Αυτή θεώρησαν υπεύθυνη -  δεν τόλμησαν να στραφούν και κατά αυτής καθεαυτής της εξέγερσης. Έπρεπε να βρεθεί ένας αποδιοπομπαίος τράγος. Παρ’ ότι μια έρευνα στο Πάντειο πανεπιστήμιο, για τα πολιτικά αξιώματα που ανέλαβε η γενιά του Πολυτεχνείου κατά τη μεταπολίτευση, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «η γενιά έκανε το καθήκον της και γύρισε στο σπίτι».  

Τα κινήματα αυτά ως άμεσα και έμμεσα ανατρεπτικά για τις κατεστημένες λογικές Δεξιάς και Αριστεράς, δεν μπορούσαν να γίνουν αποδεκτά από τις συστημικές δυνάμεις και πολύ περισσότερο σε περιόδους κρίσης και συντηρητισμού. Το ανατρεπτικό τους πνεύμα θεωρήθηκε ότι είναι  επικίνδυνο σε στιγμές ανεργίας, φτωχοποίησης και οπισθοδρόμησης. Γι’ αυτό και δέχτηκαν συκοφαντικές και παράλογες επιθέσεις. 
Δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα των Συντακτών, στις 5-5-18, κομμένο και τροποποιημένο αυθαίρετα από συντάκτρια της εφημερίδας.