Ο νέος Πύργος της Βαβέλ και η μετα-αλήθεια
news.jpg
«Καλωσορίσατε στην έρημο της μετα-αλήθειας» λοιπόν, αφού, σύμφωνα με το λεξικό Οξφορντ ο συγκεκριμένος όρος ήταν η πιο δημοφιλής διεθνής λέξη του 2016
«Καλωσορίσατε στην έρημο της μετα-αλήθειας» λοιπόν, αφού, σύμφωνα με το λεξικό Οξφορντ ο συγκεκριμένος όρος ήταν η πιο δημοφιλής διεθνής λέξη του 2016, καταγράφοντας αύξηση 2.000% σε σχέση με το 2015.
Και τι σημαίνει ακριβώς; «Η λέξη “μετα-αλήθεια” σχετίζεται ή δηλώνει συνθήκες υπό τις οποίες τα αντικειμενικά γεγονότα ασκούν μικρότερη επιρροή στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης απ’ ό,τι το συναίσθημα και η προσωπική πίστη».
Η ιστορία ξεκίνησε όταν ο διευθυντής επικοινωνίας του Ντόναλντ Τραμπ, Σον Σπάισερ, συνειδητά -και κόντρα σε όλα τα γεγονότα και στην τηλεοπτική εικόνα- υποστήριξε ότι το πλήθος που συγκεντρώθηκε στην ορκωμοσία του νέου Αμερικανού προέδρου ήταν το μεγαλύτερο στην ιστορία σε παρόμοια εκδήλωση.
Στη συνέχεια, η σύμβουλος του Τραμπ, Κέλιαν Κόνγουεϊ, όταν της επισημάνθηκε από δημοσιογράφο το εξόφθαλμο ψέμα του Σπάισερ, δήλωσε ανερυθρίαστα ότι ο συνεργάτης της απλώς «παρουσίασε τα δικά του εναλλακτικά γεγονότα».
Τα fake news (ψευδείς ειδήσεις) είναι λοιπόν παρελθόν· ας καλωσορίσουμε τα alternative facts (εναλλακτικά γεγονότα)! Η ίδια, πριν από μερικές μέρες, για να δικαιολογήσει το αντιμεταναστευτικό διάταγμα του προέδρου, επικαλέστηκε κάποια «σφαγή από δύο Ιρακινούς στο Μπόουλινγκ Γκριν του Κεντάκι».
Ομως τέτοια σφαγή δεν υπήρξε, αφού το 2011 οι δύο κατηγορήθηκαν μόνο ότι είχαν σχέση με την Αλ Κάιντα και τώρα εκτίνουν πολυετείς ποινές κάθειρξης.
Η υπόθεση με την ομάδα συνεργατών του Τραμπ έχει όμως και παρελθόν, αφού κάθε φορά που δημοσιογράφοι επισήμαιναν τα ψεύδη της προεκλογικής εκστρατείας, εκείνοι ισχυρίζονταν ότι «η αλήθεια δεν είναι μόνο άσπρο-μαύρο» ή ότι «δεν έγινε και τίποτα».
Μάλιστα η πρώην επικεφαλής της εκστρατείας του, η Κόρεϊ Λεβαντόφσκι, μετά την εκλογή του, τον παρομοίασε με έναν τύπο στο μπαρ, λέγοντας: «Εκεί λες διάφορα πράγματα, για τα οποία μερικές φορές δεν διαθέτεις τα πραγματικά γεγονότα για να τα στηρίξεις»!
Μεταμοντερνισμός και ατομικά αισθήματα
Οι σημερινές εξελίξεις στις ΗΠΑ, αλλά -έστω και σε μικρότερο βαθμό- και στην Ευρώπη επιχειρούν να ξαναφέρουν στη ζωή το πτώμα του ΜΕΤΑΜΟΝΤΕΡΙΣΜΟΥ στην πολιτική, μέσω ενός ακραίου σχετικισμού στις αξίες και στην επιστημονική μέθοδο και την ταυτόχρονη απόρριψη της αντικειμενικής πραγματικότητας.
«Κάθε άποψη εμπεριέχει τη δική της αλήθεια. Δεν υπάρχει αντικειμενικότητα και άρα όλες οι απόψεις αξίζουν την ίδια προβολή, έστω και εάν αντιφάσκουν κραυγαλέα με τα γεγονότα».
Το δόγμα αυτό οδήγησε σε έναν άκρατο υποκειμενισμό, δηλαδή στη θέση ότι όλα εξαρτώνται από το άτομό μου, αφού κάθε γνώση είναι κατά βάθος υποκειμενική και δεν φανερώνει παρά την αντίδραση του ατόμου στα ερεθίσματα του εξωτερικού κόσμου.
Κλασικό παράδειγμα αυτής της προσέγγισης είναι τα social media, τα οποία μας εκθέτουν συχνά στην όποια ανεπεξέργαστη, πρωτόλεια, αβάσιμη, αλλοιωμένη, παραποιημένη ή ψευδή είδηση, ενώ τονώνουν τον ναρκισσισμό μας σε σημείο που να δεχόμαστε ασυναίσθητα εκείνες τις απόψεις που συμφωνούν μαζί μας και να αποκλείουμε όλες τις διαφορετικές.
Αυτός ο άκρατος υποκειμενισμός λειτουργεί σαν πολλαπλασιαστής του σημερινού -ελέω κρίσης- κοινωνικού κατακερματισμού, αφού όταν ο καθένας ορίζει από μόνος του την αλήθεια, ανεξάρτητα από τα πραγματικά γεγονότα, καταλύονται οι δεσμοί που μας ενώνουν.
Η λογική, η ηθικότητα, οι αρχές της δικαιοσύνης, η αλήθεια, η φιλία και η ελευθερία του ατόμου παύουν να λειτουργούν ως το πεδίο της αντικειμενικής μας πραγματικότητας.
Εάν αποφασίσω ότι κάτι είναι αλήθεια για μένα, με βάση το πώς αισθάνομαι, τότε αυτή είναι η πραγματικότητά μου, δηλαδή γίνομαι δέσμιος της υποκειμενικής μου εμπειρίας, των αισθημάτων μου και των φυσικών μου παρορμήσεων.
Ετσι όμως αρνούμαι ότι υπάρχει μια αλήθεια έξω από μένα, η οποία είναι ίδια για όλους μας, και χάνεται κάθε κοινό έδαφος.
Πολύ περισσότερο, τίθεται εν αμφιβόλω η γνωσιμότητα του κόσμου και η δυνατότητα του ανθρώπου να κατανοήσει το κοινωνικό του περιβάλλον και, αν χρειαστεί, να αναλάβει δράση για να το αλλάξει.
Με αυτόν τον τρόπο φτάνουμε σε έναν χαοτικό και συγκρουσιακό κόσμο και στο χομπσιανό homo homini lupus, το οποίο σήμερα ανταποκρίνεται στη νεοφιλελεύθερη πραγματικότητα μιας αγοραίας κοινωνίας με κυρίαρχο στοιχείο τον ατομικισμό. Εναν ατομικισμό που λειτουργεί υποστηρικτικά στην ιδιωτικοποίηση των πάντων και προάγει την αντίθεση σε κάθε κρατική πρωτοβουλία ή παρέμβαση, ακόμα και -ή κυρίως- όταν αυτή είναι προς το γενικό συμφέρον.
Η εγκατάλειψη όμως της αλήθειας και των πραγματικών γεγονότων στο όνομα των «εναλλακτικών γεγονότων» και της αυθαίρετης ερμηνείας οδηγεί μαθηματικά σ’ ένα χάος -γνωσιακό και κοινωνικό- από το οποίο επιχειρούμε να ξεφύγουμε αναζητώντας έναν σωτήρα που θα προσφέρει ειρήνευση, ενότητα και την ασφάλεια της μιας και μόνης αλήθειας.
Φτάνουμε δηλαδή στο διά ταύτα: στην υποταγή στους ισχυρούς αυτού του κόσμου.
«Οταν εγώ χρησιμοποιώ μια λέξη», είπε ο Χάμπτι Ντάμπτι, «σημαίνει ακριβώς ό,τι διαλέγω να σημαίνει – τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο».
«Το ερώτημα είναι», είπε η Αλίκη, «αν μπορείς να κάνεις τις λέξεις να σημαίνουν τόσα διαφορετικά πράγματα».
«Το ερώτημα είναι», απάντησε ο Χάμπτι Ντάμπτι, «ΠΟΙΟΣ είναι ικανός να το κάνει. Αυτό είναι»!
Σ’ αυτό το θέμα αναφέρεται ο Λιούις Κάρολ στο έξοχο αλληγορικό μυθιστόρημά του «Μέσα στον καθρέφτη και τι βρήκε η Αλίκη εκεί».
Και για του λόγου το αληθές, ο ίδιος ο Τραμπ μόλις προχθές έγραψε στο τουίτερ: «Οποιαδήποτε αρνητική δημοσκόπηση για μένα είναι “ψευδής είδηση” (fake news)».
Είναι έτσι, γιατί έτσι λέω εγώ.
Οπως έγραψε ο οικονομολόγος Ρόμπερτ Ράιχ, ο Τραμπ ακολουθεί τη στρατηγική δύο σταδίων που χρησιμοποιούν οι απανταχού τύραννοι για τον έλεγχο της αλήθειας: Πρώτα δυσφημεί τα ΜΜΕ και ψεύδεται γι’ αυτά.
Ο νέος πρόεδρος διακήρυξε ότι βρίσκεται σε πόλεμο μαζί τους, και θεωρεί συλλήβδην τους δημοσιογράφους «τις πιο ανέντιμες υπάρξεις στον πλανήτη».
Δεύτερο, απειλεί να κατατροπώσει τα ΜΜΕ και να μεταφέρει απευθείας «την αλήθεια» στον λαό.
Δηλαδή, αφού βγάλει από τη μέση όσους τον επικρίνουν και ξεσκεπάζουν τα ψέματά του.
Αυτός όμως είναι ο δρόμος για τον ολοκληρωτισμό.
Γενική έφοδος στον Διαφωτισμό και την επιστήμη
Ο Τραμπ είναι η φυσική εξέλιξη μιας μακράς πορείας απομάκρυνσης της συντηρητικής Αμερικής από τον επιστημονικό λόγο και προσέγγισης διαφόρων μορφών ανορθολογισμού.
Τα προηγούμενα χρόνια το αντιδραστικό Κόμμα του Τσαγιού (Tea Party) αμφισβήτησε συνολικά τη θεωρία της εξέλιξης, διεκδίκησε την ίση διδασκαλία στα σχολεία της Θεωρίας της Δημιουργίας, αλλά και τη δυνατότητα όσοι γονείς θέλουν να μη στέλνουν τα παιδιά τους σχολείο, αλλά να τα διδάσκουν οι ίδιοι με βάση κάποια ύλη που γνωστοποιούν στις αρμόδιες αρχές.
Ισχυρά οικονομικά λόμπι άσκησαν πιέσεις και εξαγόρασαν «έρευνες» που αμφισβητούν την κλιματική αλλαγή, την οποία ο νέος πρόεδρος χαρακτηρίζει «απάτη» και πρόσφατα απαγόρευσε να δημοσιεύονται στοιχεία ερευνών γι’ αυτό το θέμα, με την απειλή διακοπής της χρηματοδότησης.
Αλλες «έρευνες» αποδείκνυαν δήθεν ότι τα ορυκτά καύσιμα δεν βλάπτουν το περιβάλλον, ενώ στην εξωτερική πολιτική ανθούν οι συνωμοσιολογικές θεωρίες.
Παράλληλα, υπάρχουν επίσημα καταγεγραμμένες περί τις χίλιες θρησκευτικές αιρέσεις και σέχτες, πολλές από τις οποίες αναφέρονται στους εξωγήινους, ενώ έρευνα δείχνει ότι το 84% των Αμερικανών πιστεύουν στον Παράδεισο και το 70% στον Διάβολο.
Τέλος, χαρακτηρίζεται «αντι-ιστορική» η προσέγγιση που θεωρεί επιθετική ενέργεια κατά του Ισλάμ τις Σταυροφορίες και την κατάκτηση των Αγίων Τόπων.
Συμπέρασμα; Το να δεχτούμε ότι υπάρχουν αντικειμενικά γεγονότα, το να ακούμε κριτικά και την άλλη πλευρά, το να βλέπουμε τον κόσμο μέσα από τη σύνθεση όσο το δυνατόν περισσότερων οπτικών και το να εξακριβώνουμε πολλαπλά την αλήθεια των πληροφοριών μας είναι ζωτικά στοιχεία σήμερα για να κατανοήσουμε ότι ο πόλεμος εναντίον των γεγονότων είναι πόλεμος κατά της δημοκρατίας.
Πολιτική σε ένα παράλληλο σύμπαν;
Ενας αναγνώστης της εφημερίδας Daily Oregonian έγραψε σε επιστολή του:
«Τα εναλλακτικά γεγονότα δεν είναι κάτι νέο. Στην πραγματικότητα είναι απαραίτητα όταν δημιουργούμε ένα εναλλακτικό σύμπαν, ένα σύμπαν όπου οι φυσικοί νόμοι που ξέρουμε δεν λειτουργούν πια ή δεν εξυπηρετούν τον αφηγητή».
Πρόσθεσε δε ότι η νέα κυβέρνηση Τραμπ ταιριάζει με τη θρυλική συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας Ούρσουλα Λε Γκεν.
Η ίδια θεώρησε ότι πρέπει να ξεκαθαρίσει την κατάσταση, απαντώντας μέσω της εφημερίδας (και πάλι οι εφημερίδες!):
«Συγκρίνατε τον ισχυρισμό ενός πολιτικού περί “εναλλακτικών γεγονότων” με τις επινοήσεις της επιστημονικής φαντασίας. Ομως εμείς, οι συγγραφείς αυτού του είδους, επινοούμε πράγματα. Κάποια είναι εντελώς απίθανα, κάποια δείχνουν ρεαλιστικά, αλλά κανένα δεν είναι πραγματικό -όλα είναι επινοημένα και φανταστικά- και τα αποκαλούμε μυθιστόρημα ακριβώς επειδή δεν είναι πραγματικά. Μπορεί να μιλάμε για “εναλλακτική ιστορία” ή “ένα παράλληλο σύμπαν”, αλλά δεν ισχυριζόμαστε ποτέ ότι αυτά είναι “εναλλακτικά γεγονότα”».
Από την ΕφΣυν
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου